PaaS یا سکوی خدمات ابری چیست؟
در دههی اخیر رایانش ابری یا Cloud Computing به صورت گسترده در فضای کسبوکارهای آنلاین و دیجیتال مورد استفاده قرار گرفته است، اما آیا میدانید که PaaS چیست و با مزایای PaaS آشنایی دارید؟
اگر در حوزهی نرمافزار و خدمات مرتبط با کسبوکارهای دیجیتال مشغول به فعالیت هستید حتما بارها و بارها با واژهی ابر یا کلود (Cloud) برخورد داشتهاید.
PaaS یا سکوی خدمات ابری یکی از سرویسهای پرکاربرد ارائهشده بر بستر رایانش ابری است که در این نوشته به طور مفصل به بررسی سوال PaaS چیست میپردازیم و سپس کاربردها و مزایای آن را مورد بررسی قرار میدهیم.
PaaS چیست؟
در پاسخ به پرسش PaaS چیست باید بگوییم که یکی از مدلهای معروف رایانش ابری یا Cloud Computing است که اختصار عبارت Platform as a service بوده و در زبان فارسی سکوی خدمات ابری یا پلتفرم بهعنوان سرویس نامیده میشود.
مدلهای رایانش ابری بهطورکلی در سه دستهی IaaS، PaaS و SaaS قرار میگیرند که میتوان آنها را بهصورت لایهای در نظر گرفت.
به عنوان مثال لایه IaaS یا زیرساخت به عنوان سرویس را با نام سرور ابری نیز عنوان میکنند.
PaaS چیست؟ لایهی PaaS بعد از IaaS و قبل از SaaS قرار دارد که هرکدام بهنوعی زیرمجموعهی لایهی قبلی خود محسوب میشود.
سکوی خدمات ابری یا PaaS علاوهبر خدمات لایهی IaaS یعنی سختافزار، سرور، ذخیرهسازی و شبکه، خدمات مربوط به ابزارهای توسعه، مدیریت پایگاه داده، میانافزار و هوش تجاری را در اختیار توسعهدهندگان و برنامه نویسان قرار میدهد.
سکوی خدمات ابری یک محیط توسعه (Develop) و استقرار کامل در بستر ابر است.
به عبارت دیگر، در سرویس PaaS شما به عنوان توسعهدهنده میتوانید هر برنامه اعم از یک برنامهی ساده و کوچک تا یک اپلیکیشن سازمانی و کاربردی پیچیده را به کاربران خود ارائه دهید.
مهمترین مزایای PaaS چیست
یکی از مهمترین مزایای PaaS یا به عبارتی مهمترین مزیت سکوی خدمات ابری این است که توسعهدهندگان و برنامهنویسان را از اجاره یا خرید مستقیم سختافزار و زیرساختهای موردنیاز تست و توسعهی برنامه بینیاز میکند.
بهعبارتدیگر، توسعهدهنده بهصورت مستقیم با فرایند مدیریت سختافزار سرور و زیرساختهای موردنیاز درگیر نشده و تمام انرژی خود را صرف توسعهی برنامه میکند.
بنابراین PaaS این امکان را در اختیار توسعهدهنده قرار میدهد تا تمام وقت و توان خود را روی ساخت و توسعهی برنامهی خود معطوف کرده و نیازی به صرف هزینه بابت استخدام نیروی پشتیبان سختافزار و زیرساخت موردنیاز اجرای برنامه نداشته باشد.
PaaS درست نقطهی مقابل استراتژی سنتی است که تیم توسعه بهصورت مستقیم اقدام به خرید سختافزار یا اجارهی سرور در یک دیتاسنتر مینمود.
در این حالت تمام فرایند مربوط به پشتیبانی و نگهداری سختافزار، ذخیرهسازی، نرمافزار و مجوزهای مربوط به زیرساخت برنامه برعهدهی تیم توسعهدهنده بود.
در PaaS تمامی فرایندها مربوط به نگهداری و مدیریت زیرساخت و نرمافزارهای موردنیاز توسعه دهنده برعهدهی ارائهدهندهی سرویس ابری است.
بدین صورت تیم توسعه بدون هیچگونه دغدغهای در خصوص وضعیت زیرساخت، تمرکز خود را بر روی توسعه و اجرای برنامهی خود معطوف میکند.
با توجه به اینکه خدمات رایانش ابری روی مجموعهای از چندین سرور مرتبط به یکدیگر ارائه میشود،
در سرویسهای ابری برخلاف اجارهی مستقیم سرور اختصاصی یا سرور مجازی،
هیچگونه محدودیتی در سختافزار وجود نداشته و در هر زمان میتوان سطح دسترسی به سختافزار موردنیاز را افزایش یا کاهش داد.
انواع سکوی خدمات ابری یا PaaS چیست
برای اطلاع از اینکه انواع مدلهای PaaS چیست بهتر است بدانیم که PaaS به سه دستهبندی تقسیم میشود:
PaaS عمومی
Public PaaS به تیم توسعه اجازه میدهد تا تست و استقرار برنامهی خود را مدیریت کنند.
درحالیکه وظیفهی ارائه و مدیریت تمامی زیرساختهای لازم ازجمله سرور، سیستمعامل، ذخیرهسازی و پایگاهداده برعهدهی فروشندهی سکوی خدمات ابری است.
PaaS اختصاصی
سکوی خدمات ابری اختصاصی درعین حالی که امکانات PaaS عمومی را در اختیار مشتری قرار میدهد، بر اختصاصی بودن خدمات تأکید دارد که امنیت و انطباق بیشتری را برای مشتری به ارمغان میآورد.
PaaS اختصاصی روی هر زیرساختی اجرا شده و در فضای ابری اختصاصی مشتری کار میکند.
PaaS هیبرید
سکوی خدمات ابری ترکیبی از سکوی عمومی و اختصاصی است؛ بنابراین این سکو از بیشترین انعطاف برخوردار بوده و مزایای هر دو سکوی خدماتی را در اختیار مشتری قرار میدهد.
تفاوت PaaS با محیط توسعهی داخلی (Local)
برای دانستن اینکه تفاوت محیط توسعه داخلی با PaaS چیست باید بگوییم که سکوی خدمات ابری از طریق هر اتصال اینترنت در دسترس است و توسعهدهندگان از هر نقطهی جهان میتوانند با آن به تعامل بپردازند.
این درست برخلاف محیط توسعهی داخلی است که تیم توسعهدهنده ملزم به حضور در یک مکان ثابت را دارد.
تفاوت PaaS با محیط توسعهی داخلی چیست و به مواردی بایستی دقت کرد
خدمات ارائهشده توسط PaaS چیست و در چه مواردی مورداستفاده قرار میگیرد؟ بهطور کلی سکوی خدمات ابری سرویسهای زیر را به توسعهدهندگان ارائه میدهد:
سیستمعامل (Operating System)
ارائهدهندگان سکوی خدمات ابری تمامی سیستمعاملهای موردنیاز را به همراه برنامههای موردنیاز آن در اختیار توسعهدهندگان قرار میدهند. بهعبارتدیگر، توسعهدهنده لازم نیست وقت خود را صرف نصب و راهاندازی سیستمعامل کند.
ابزار توسعه (Development Tools)
ارائهدهندگان PaaS ابزارهای مختلفی را در اختیار توسعهدهندگان قرار میدهند که برای توسعه و تست نرمافزار ضروری هستند. IDE یا ویرایشگر سورس کد برنامه، دیباگر (Debugger) و کامپایلر جزء پرکاربردترین ابزار موردنیاز توسعهدهندگان به شمار میرود.
در برخی موارد این ابزار از سوی ارائهدهندهی خدمات ابری به صورت پکیج و در قالب یک Framework ارائه میشود.
میانافزارها (Middleware)
میانافزار به برنامهای گفته میشود که بین برنامهی کاربر و سیستمعامل دستگاه بهعنوان یک واسط قرار میگیرد.
سکوهای خدمات ابری میانافزارهای ضروری توسعهدهندگان را در اختیار آنها قرار میدهند؛ بنابراین نیازی نیست خودشان اقدام به ساخت و پیادهسازی میانافزار کنند.
میانافزارها برای اجرای برنامهها ضروری هستند اما کاربران نهایی برنامه هیچگونه سروکاری با آنها ندارد.
بیشتر بدانید : سرور مجازی چیست ؟!
مدیریت پایگاهداده (Database Management)
فروشندگان خدمات PaaS پایگاههای داده را مدیریت و نگهداری میکنند.
ضمن اینکه یک سیستم مدیریت دیتابیس در اختیار توسعهدهنده قرار میگیرد تا به بهترین شکل در ذخیرهسازی اطلاعات خود عمل کنند.
زیرساخت (Infrastructure)
همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد، PaaS لایهی بعد از IaaS در مدل سرویس رایانش ابری است. یعنی هر ویژگی که در لایهی IaaS نهفته شده در لایهی PaaS هم در اختیار توسعهدهنده قرار میگیرد؛
بنابراین تمامی زیرساختهای لازم اعم از شبکه، فضای ذخیرهسازی، سرورها، مجازی ساز، سیستمعامل، میانافزار و پایگاههای داده در اختیار مشتری قرار داده میشود.
کاربرد PaaS یا سکوی خدمات ابری چیست
حالا که با مفهوم کلی سکوی خدمات ابری آشنا شدیم بهتر است به کاربردهای اصلی این مدل نیز اشارهای داشته باشیم تا نقش آن در ارتقاء کمی و کیفی اهداف تیم توسعهی یک برنامه آشکارتر شود.
کاربرد سکوی خدمات ابری در قسمت ابتدایی مقاله تا حدودی به کاربرد PaaS هم اشاره شد با اینحال در اینجا قصد داریم بهصورت جزئیتر به موارد استفادهی سکوی خدمات ابری اشاره کنیم.
توسعه و مدیریت API
کاربرد PaaS برای توسعهدهندگان این است که میتوانند از سرویس PaaS برای توسعه، اجرا، مدیریت و ایمنسازی رابطهای برنامهنویسی (API) استفاده کنند که شامل ساخت API جدید، ایجاد رابطهای جدید برای API موجود و مدیریت API است.
برای مثال میتوان APIهای ارائه شده روی سرویس فیسبوک را نام برد که توسعهدهندگان به واسطهی دراختیار داشتن این API میتوانند خدماتی را در اختیار کاربران فیسبوک قرار دهند.
سیستم مدیریت پایگاه داده
با استفاده از سکوی خدمات ابری، توسعهدهندگان بدون درگیر شدن با سختافزار و نرمافزار موردنیاز میتوانند پایگاههای دادهی کوچک و بزرگ خود را روی سرویسهای ابری میزبانی کرده و آن را مدیریت نمایند.
بنابراین هیچگاه نگرانی بابت افزایش فشار روی سرور میزبان پایگاهداده وجود نخواهد داشت و در صورت لزوم میتوان منابع در دسترس دیتابیس را ارتقاء یا کاهش داد و این مورد از مزایای PaaS به شمار میآید.
ذخیرهسازی
ذخیرهسازی دادهها و فایلهای موردنیاز سازمان بهسادگی روی سکوی خدمات ابری امکانپذیر بوده و محدودیتی برای حجم دادهها وجود ندارد.
برخلاف میزبانی فایل و داده روی سرور شخصی که ممکن است با کمبود منابع سختافزاری مانند فضای ذخیرهسازی مواجه شده و ارتقاء آن نیاز به صرف هزینه و زمان داشته باشد.
دسترسی به شبکه
دسترسی به شبکه و مدیریت آن، یکی دیگر از فرایندهای موردنیاز تیم توسعه است که درگیرشدن با جزئیات فنی آن، تمرکز تیم روی توسعهی نرمافزار را با چالش مواجه میکند.
با کاربرد PaaS میتوان بهسادگی و بدون نیاز به بهکارگیری متخصصان حوزهی مدیریت شبکه، به یک شبکهی پایدار و بهینه دسترسی داشت و برای اتصال اپلیکیشن به کاربران از آن بهره برد.
میزبانی وب
استفاده از خدمات میزبانی وب برای در دسترس قراردادن یک وبسایت را میتوان جزء رایجترین و ابتداییترین خدمات رایانش ابری دانست.
از یک وبسایت سادهی WordPress یا Joomla گرفته تا پرتالهای بزرگ سازمانهای دولتی با استفاده از خدمات میزبانی وب ابری بدون هیچ درگیری مستقیمی با سختافزار سرور و میانافزارها مانند نرمافزارهای مدیریت پایگاهداده روی سکوی خدمات ابری میزبانی میشود.
برخلاف سرویسهای میزبانی اشتراکی عادی یا سرورهای اختصاصی و مجازی، هیچگونه محدودیتی در سختافزار وجود نداشته
و تیم توسعهدهنده در هر زمان و تنها با یک کلیک میتواند منابع در دسترس وبسایت اعم از فضای ذخیرهسازی، RAM و پردازنده را ارتقاء دهد.
ارائهی ابزار طراحی و توسعه
با بهرهمندی تیم توسعه از سکوی خدمات ابری، دسترسی به آخرین نسخه از ابزار موردنیاز طراحی و توسعهی نرمافزار فراهم بوده و نیاز به هرگونه نصب، راهاندازی و پیکربندی ابزار بر روی سرور فیزیکی رفع میشود.
بنابراین فرایند توسعه، تست و اجرای اپلیکیشن با سرعت بالایی پیش رفته و تیم توسعه دغدغهای برای مدیریت ابزار نخواهد داشت.
پراکندگی جغرافیایی
PaaS یک سرویس مبتنی بر فضای ابری است که از طریق اتصال اینترنت در دسترس است.
بنابراین تمام اعضای تیم توسعه بدون درنظرگرفتن موقعیت جغرافیایی میتوانند از هر نقطهی جهان به سرویس و ابزار توسعه دسترسی داشته باشند.
بنابراین سکوی خدمات ابری امکان دورکاری را بهطور کامل در اختیار توسعهدهندگان قرار میدهد.
هریک از اعضای تیم میتواند حتی در سفر هم تنها با اتصال به اینترنت، به محیط توسعه متصل شده و در توسعه و تست برنامه با سایر اعضای تیم همکاری داشته باشد.
با بروز بحران شیوع جهانی ویروس کرونا، این ویژگی خدمات ابری بیشازپیش اهمیت خود را به کسبوکارهای مرتبط با توسعهی نرمافزار ثابت کرد.
تحلیل و آنالیز
علاوه بر ارائهی محیط توسعه، اغلب شرکتهای ارائهدهندهی خدمات ابری، در سرویس سوی خدمات ابری تعدادی ابزار کاربردی و تکمیلی مانند آنالیز داده، هوش تجاری (Business Intelligence) و ابزارهای دادهکاوی را در اختیار توسعهدهندگان قرار میدهند.
این ابزار به سازمانها این امکان را میدهند تا دادههای سنگین خود را تجزیه، تحلیل و استخراج کنند، Insightها و patternها را بیابند و نتایج بهدست آمده را در مسیر بهبود تصمیمگیریهای بازده سرمایهگذاری، طراحی محصول و… بکار ببرند.
مزایای PaaS
کاربردهای PaaS بهنوعی مزایای این سرویس محسوب میشود که در قسمت قبل به مهمترین موارد آن اشاره کردیم.
بااینحال برشمردن مزایای PaaS درک عمیقتری از اینکه منافع سرویس PaaS چیست در اختیار ما قرار میدهد.
افزایش قابلیتهای توسعه
با امکاناتی که سکوی خدمات ابری در اختیار توسعهدهندگان قرار میدهد، میتوان بدون نیاز به اضافهکردن توسعهدهندهی جدید به تیم، قابلیتهای جدید را روی نرمافزار توسعه و تست کرد.
کاهش زمان لازم برای کدنویسی
ابزارهای توسعهای که توسط شرکتهای ارائهدهندهی رایانش ابری در سرویس PaaS عرضه میشود، زمان لازم برای کدنویسی را با برنامههای ازپیش کدگذاری شده داخلی در سکو، کاهش میدهد.
توسعهی آسانتر برنامههای چند سکویی
تعدادی از ارائهدهندگان سکوی خدمات ابری، امکاناتی را در اختیار توسعهدهندگان قرار میدهند که به موجب آن،
توسعهی یک برنامه برای محیطها و پلتفرمهای متعدد مانند دسکتاپ، موبایل و مرورگر سریعتر و آسانتر میشود.
پرداخت به ازاء استفاده از ابزارهای پیچیده و گرانقیمت
خرید سختافزار و مجوز نرمافزارهای موردنیاز برای توسعهی برنامه و بهرهمندی از ابزار آنالیز بسیار هزینهبر بوده و برای بسیاری از استارتاپها و سازمانهای کوچک توجیه اقتصادی ندارد.
اما از مزایای PaaS این است که سازمانها با استفاده از سرویس PaaS تنها به ازاء منابع مصرف شده هزینه میپردازند که بسیار مقرونبهصرفه بوده و نیاز به سرمایهی اولیه بابت خرید تجهیزات را رفع میکند.
به عبارت دیگر، در سکوی خدمات ابری امکان خصوصیسازی ابزار وجود دارد و توسعهدهنده تنها به ازاء ابزار موردنیاز خود هزینه میپردازد.
مدیریت کارآمد پایداری و دوام برنامه
سکوی خدمات ابری تمامی امکانات لازم برای پشتیبانی وبسرویس یا وب اپلیکیشن اعم از ساخت، آزمایش، استقرار، مدیریت و بهروزرسانی را در یک محیط یکپارچه در اختیار توسعهدهنده قرار میدهد.
بهرهمندی تیم از نیروهای دورکار
باتوجهبه اینکه محیط توسعهی ابری از طریق اینترنت در دسترس بوده و نیازی به حضور فیزیکی اعضای تیم در یک مکان وجود ندارد، تمامی اعضا از هر نقطهی دنیا میتوانند در پروژه مشارکت فعال داشته باشند.
عدم نیاز به تهیهی مجوز استفاده از نرمافزارها
ارائهدهندگان خدمات PaaS تمامی مجوزهای لازم ازجمله سیستمعامل، ابزارهای توسعه و هر مورد دیگری که در سکوی خدمات گنجانده شده را تهیه میکنند.
بنابراین تیم توسعه نیازی به خرید و مدیریت مجوزها نخواهد داشت.
بهروزرسانی مداوم
سرویسدهندگان PaaS موظفاند همواره سکوی خدمات ابری و ابزارهای داخلی آن را بهروز نگه دارند.
بنابراین تیم توسعه، نگرانی بابت بهروزرسانی نرمافزار و سختافزار نخواهد داشت و تمرکزش تنها روی توسعهی برنامه معطوف میشود.
ایمنی و امنیت دادهها
امنیت و حفظ اطلاعات یکی از مهمترین چالشهای پیشروی هر سازمان کوچک و بزرگ به شمار میرود.
دادههای ذخیره شده بر روی تجهیزات ذخیرهسازی که به شیوهی سنتی تهیه میشود مستعد تخریب بوده و در مواقع بحران مانند حملات سایبری یا آسیبدیدگی فیزیکی فضای ذخیرهسازی، با حذف یا تخریب دادهها خسارتهای فراوانی به سازمان وارد میشود.
از مزایای PaaS این است که برخلاف ذخیرهسازی سنتی، در سرویسهای ابری، دادهی مشتریان در چندین موقعیت مکانی مختلف در سرتاسر جهان ذخیره میشود.
در این مواقع در صورت بروز حادثه در یک دیتاسنتر، حداقل یک نسخهی پشتیبان از دادهها وجود داشته باشد.
به این ترتیب ریسک از دست دادن اطلاعات در سکوی خدمات ابری تقریبا به صفر میرسد.
معایب سکوی خدمات ابری چیست
همانطور که به مزایای PaaS اشاره شد لازم است معایب این مدل از خدمات ابری را هم بررسی کنیم تا قبل از تصمیم به استفاده از سکوی خدمات ابری درک بهتری از فرصتها و تهدیدهای این مدل از رایانش ابری داشته باشیم.
عدم توجه کافی به تمامی جنبههای یک سرویس ممکن است در آینده تیم توسعه را با چالشهای جدی روبرو کند.
استفاده از محصول انحصاری یک ارائهدهندهی PaaS
باتوجهبه اینکه برنامه با استفاده از ابزار اختصاصی و تحت مدیریت یک ارائهدهندهی PaaS ساخته شده ممکن است فرایند تغییر سرویسدهنده با مشکلاتی روبرو شود.
علت این چالش، وجود تفاوتهای متعدد در معماری هر سرویسدهنده خدمات ابری است.
سرویسدهندهها از سیستمعامل، API، کتابخانه، زبان و بهطورکلی معماریهای متفاوتی برای ارائه خدمات رایانش ابری خود استفاده میکنند؛
بنابراین منطقی است که مهاجرت از یک سکوی خدمات ابری به سکوی دیگر دارای پیچیدگیهای خاص خود باشد.
این پیچیدگی در تغییر سرویسدهنده ممکن است منجر به ایجاد وابستگی شود.
به این معنی که سازمان حتی در مواقع ضروری هم تمایلی به تغییر سرویسدهندهی خود نداشته باشد.
برای مثال، چنانچه سرویسدهندهی فعلی تعرفهی خدمات خود را به میزان زیادی افزایش دهد یا در زیرساخت خود تغییراتی به وجود آورد،
سازمان ترجیح دهد خود را با شرایط جدید سرویسدهنده انطباق داده و عطای مهاجرت به سرویسدهندهی مناسب را به لقایش ببخشد.
امنیت دادهها
همانطور که به امنیت بالای دادههای ذخیره شده روی PaaS به دلیل پراکندگی جغرافیایی دیتاسنترها اشاره شد اما نباید از این مسئله غافل بود که بههرحال این دادهها در اختیار یک شرکت ثالث قرار میگیرد.
بنابراین هنگام انتخاب سرویسدهنده باید به تمام جنبههای ایمنی و تعهدات شرکت در خصوص امنیت دادهی کاربران توجه نمود.
نحوه فعالیت PaaS چگونه است
به طور کلی راه حلهای PaaS دارای سه بخش اصلی هستند:
- زیرساختهای ابری شامل ماشین های مجازی (VM)، نرم افزار سیستم عامل، ذخیره سازی، شبکه، فایروالها
- نرم افزاری برای ساخت، استقرار و مدیریت برنامهها
- رابط کاربری گرافیکی، که در آن تیمهای توسعه یا DevOps میتوانند تمام کارهای خود را در طول چرخه برنامه انجام دهند.
از آنجایی که PaaS تمام ابزارهای توسعه استاندارد را از طریق رابط آنلاین رابط کاربری گرافیکی ارائه میکند، توسعهدهندگان میتوانند از هر نقطه برای همکاری در پروژهها، آزمایش برنامههای جدید یا عرضه محصولات تکمیلشده وارد شوند. برنامهها در پلتفرم PaaS با استفاده از میان افزار طراحی و توسعه مییابند.
ارائهدهندگان PaaS بخش عمدهای از خدمات رایانش ابری شما را مدیریت میکنند، مانند سرورها، زمان اجرا و مجازی سازی. به عنوان یک مشتری PaaS، شرکت شما مدیریت برنامهها و دادهها را حفظ میکند.
جمه بندی
در این مقاله به تفصیل در مورد اینکه PaaS چیست مطالبی بیان کردیم و در ادامه به بررسی انواع سکوی خدمات ابری پرداختیم، کاربرد PaaS را با مثالهایی روشن ساختیم و در ادامه به بیان مزایای PaaS و نیز معایب سکوی خدمات ابری پراختیم.
امیدواریم با مطالعهی این مقاله پاسخ سوالات خود در مورد اینکه PaaS چیست را به خوبی دریافت کرده باشید.
بسیار عالی بود
کابر گرامی ابر آسیاتک، از همرامی شما سپاس گذاریم.
سلام
ممنون میشم مهم ترین ویژگی paas رو بگید
با سلام و عرض ادب به کاربر عزیز ابر آسیاتک
با استفاده از سرویس PaaS میتوان تمام وقت خود را صرف ساخت و توسعه برنامهها نمود.