VOD چیست؟ کاربرد، عملکرد و نحوه کار آن

در دهه گذشته، با توسعه فناوری و افزایش دسترسی به اینترنت در سراسر جهان، تجربه تماشای فیلم و ویدیوها به شکل‌های جدیدی تغییر کرده است. یکی از نمونه‌های روزافزون این تحول، سرویس‌های VOD یا Video On Demand (ویدئو درخواستی) می‌باشند. تصور کنید، می‌توانید فیلم مورد نظر خود را بدون اینکه منتظر تماشای آن به صورت زنده از تلویزیون یا هر دستگاه یا کانال دیگری باشید، در لحظه انتخاب و تماشا کنید. این همان چیزی است که VOD در اختیار شما قرار می‌دهد و اکنون هم در ایران پلتفرم‌های زیادی این سرویس را ارئه می‌هند.

VOD چیست؟

Video on Demand به معنای ویدیو به درخواست که با اختصار VOD شناخته می‌شود. این اصطلاح به سیستم توزیع محتوای ویدیویی اشاره دارد که به بینندگان این امکان را می‌دهد که محتوا را هر زمانی که بخواهند تماشا کنند، بدون اینکه نیاز به دانلود کامل فایل ویدئو باشد و یا بخواهند برای مشاهده آن برنامه ریزی انجام دهند. این سرویس‌ها معمولاً از طریق اینترنت یا شبکه مخابراتی ارائه می‌شوند و به کاربران این امکان را می‌دهند تا محتوای مورد نظر خود را انتخاب کرده و تماشا کنند، مانند سرویس‌های نمایش آنلاین فیلم و سریال، ویدئوهای آموزشی و کنسرت‌ها 

تاریخچه

پلتفرم‌های ارائه دهنده VOD در چند دهه گذشته محبوبیت زیادی در سرار دنیا و از جمله ایران کسب کرده است، اما از نظر مفهومی، این موضوع نوآوری جدیدی ارائه نمی‌دهد. اولین سرویس VOD در اوایل سال 1986 در ژاپن به نام Teddy Gassner راه‌اندازی شد. اما فناوری لازم برای پیاده‌سازی آن فراهم نبود. در دهه 1990، با پیشرفت فناوری و اینترنت، ویدیوهای درخواستی به شکل عملی شروع به کارکردند و شرکت‌هایی همچون DivXNetworks و MovieLink از جمله نخستین ارائه‌دهندگان خدمات VOD در این دهه بودند. از آن زمان، رقابت بین شرکت‌های VOD بیشتر شده و مدل کسب و کارها و فرآیندهای ارائه محتوا تغییرات زیادی کرده است. VOD اکنون به عنوان یکی از محبوب‌ترین روش‌های دسترسی به محتوای ویدیویی در سراسر جهان تبدیل شده است.

VOD چگونه کار می‌کند؟

ویدیوی درخواستی با استفاده از یک شبکه پیچیده متشکل از video player، فناوری compressing ،decompressing و یک سرور ابری تشکیل شده است. این فرآیند به شرح زیر است:

برای اینکه محتوا به راحتی برای مخاطبان قابل دسترس باشد، ناشر ابتدا باید ویدیوها را در سرور آپلود و میزبانی کند. همچنین ناشر باید کتابخانه‌ای به شکل یک وب‌سایت یا یک برنامه OTT داشته باشد تا کاربران بتوانند به سادگی محتوای مورد نظر خود را از آن انتخاب و به آن دسترسی یابند. هنگامی که کاربر یک ویدیو را انتخاب می‌کند، پخش‌کننده HTML5 یک درخواست به سرور ارسال می‌کند.

سرور یک فایل ویدئویی فشرده را به پخش کننده می فرستد و در آنجا از حالت فشرده خارج می‌کند. این فرآیند تنها چند لحظه طول می‌کشد و کاربر می‌تواند تقریباً بلافاصله ویدیو را پخش کند. بنابراین نحوه کار VOD  به صورت زیر است:

• ناشر ویدیو را در سرور آپلود می کند و آن را در پلتفرم خود در دسترس قرار می‌دهد.
• ویدیو روی سرور برای ارسال آسان تر فشرده می‌شود.
• کاربر درخواست تماشای ویدیو مورد نظر خود را با استفاده از پخش‌کننده آنلاین ویدیوی ناشر ارسال می‌کند.
• پخش کننده ویدیو، درخواست را به سرور ارسال می‌کند.
• سرور فایل ویدیویی فشرده شده را به پخش‌کننده ارسال کرده و پخش‌کننده آن را از حالت فشرده خارج می‌کند.
• کاربر شروع به تماشای ویدیو می‌کند.

با توجه به سرویس پخش،ممکن است فرآیندهای دیگری به طور همزمان انجام شود.

فرض کنید شما از سرویس پخش ویدیویی آنلاین استفاده می‌کنید که تبلیغات تعبیه شده دارد. وقتی شما یک ویدیو را انتخاب و پخش می‌کنید، فرآیندهای دیگری نیز ممکن است همزمان اجرا شوند. به عنوان مثال:
اگر تبلیغات در سرویس شما فعال باشند حین پخش ویدیو، سیستم می‌تواند به صورت همزمان یک تماس با سرور تبلیغات ارسال کند تا تبلیغات مرتبط با محتوا یا کمپین‌های تبلیغاتی را دریافت و نمایش دهد.

اگر سیستم محافظت از حقوق دیجیتال (DRM) در حال اجرا باشد، پخش‌کننده ممکن است همزمان یک درخواست برای دریافت کلید رمزگشایی ارسال کند تا اطمینان حاصل شود که محتوا توسط افراد غیرمجاز دستکاری نشده و تضمین شود که تنها کاربران مجاز به تماشا هستند.

انواع سرویس‌های vod

VOD شخصی:

ساخت سرویس‌‌های VOD شخصی مانند api.video یا یوتیوب یک CDN متمرکز بر ویدئو ارائه می‌دهد که به شما اجازه می‌‌دهد محتوای ویدئویی خود را آپلود، انتقال، میزبانی، استریم و آنالیز کنید. در این حالت از ابتدا بر تمامی جزئیات تسلط خواهید داشت. 

VOD اشتراکی:

در این سرویس، کاربران با پرداخت یک هزینه اشتراک، به تمامی محتواهای موجود در پلتفرم دسترسی پیدا می‌کنند. مانند Netflix و Hulu

پرداخت به ازای هر VOD: 

در این سرویس، کاربران برای مشاهده یکبار ویدیو یا خرید یک نسخه دیجیتال از آن، هزینه پرداخت می‌کنند. این نوع سرویس VOD به خصوص در دوره کرونا به دلیل شیوع آن، بسیار محبوب شد و به کاربران این امکان را می‌داد که بدون نیاز به حضور در سینما، فیلم مورد علاقه خود را از طریق پلتفرم‌های مشاهده آنلاین تماشا کنند.

در واقع در این سرویس، کاربران می‌توانند به جای پرداخت ماهیانه یا اشتراک سالیانه، به صورت جداگانه هر ویدیو را اجاره کنند و یا اینکه برای داشتن یک نسخه دیجیتال دائمی از ویدئو پرداخت کنند. 

VOD تبلیغاتی

در این سرویس، شرکت‌های تبلیغاتی می‌توانند با پرداخت هزینه، تبلیغات خود را در آغاز فیلم‌ها یا برنامه‌های محبوب روی پلتفرم نمایش دهند. این تبلیغات قابلیت تعامل با کاربران را نیز دارند و با کلیک بر روی تبلیغ، کاربران به وب‌سایت یا صفحه تبلیغ هدایت می‌شوند. تبلیغاتی که در ابتدای ویدیوهای یوتیوب مشاهده می کنید از نوع VOD تبلیغاتی می باشند.

ویژگی‌های VOD 

Video on Demand یا ویدیوی درخواستی دارای 3 مزیت اصلی است:

انعطاف پذیری در زمان 

کاربران می‌توانند محتوای مورد نظر خود را در هر زمانی که تمایل دارند تماشا کنند. بر خلاف برنامه‌های تلویزیونی که تنها در زمان واقعی پخش می‌شوند، سرویس VOD به یک زمان‌بندی مشخص محدود نیست.

کنترل بر تماشا

در مقایسه با برنامه ریزی تلویزیونی، کاربران فرصت بیشتری برای انتخاب آنچه می خواهند تماشا کنند دارند.

تنوع محتوا

سرویس‌های VOD اغلب یک آرشیو بزرگ از فیلم‌ها، سریال‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، مستندات و محتواهای تولیدی مستقل ارائه می‌دهند.

استفاده از کنترل‌های رسانه

کاربران می‌توانند پخش، مکث، عقب، سریع به جلو، و نحوه تماشای محتوا را کاملاً کنترل کنند.  به این ترتیب، آنها هرگز نکته مهمی از محتوا را از دست نمی دهند. این ویژگی‌ها باعث جذب و استفاده آسان کاربران از سرویس‌های VOD شده و تجربه تماشا را بهبود می‌بخشند.

نحوه انتخاب پلتفرم پخش VOD مناسب

چند ویژگی اساسی وجود دارد که باید هنگام انتخاب یک پلتفرم پخش VOD در نظر بگیرید:

رمزگذاری خودکار

اطمینان حاصل کنید که پلتفرم قادر به رمزگذاری خودکار است. با این کار چندین فایل از یک ویدیو ایجاد می شود که هر کدام اندازه، رزولوشن و بیت ریت متفاوتی دارند تا محتوا در وسیع ترین محدوده ممکن قابل نمایش باشد.

میزبانی ویدیو

پلتفرم باید قابلیت آپلود، ذخیره‌سازی، مدیریت و سازماندهی و توزیع محتوای VOD را فراهم کند.

جریان تطبیقی

جریان تطبیقی کیفیت ویدیو را بر اساس ظرفیت دستگاه و شرایط شبکه تنظیم می‌کند تا پخش یکپارچه را برای بینندگان ایجاد کند.

پخش کراس پلتفرم

این امر پخش را در هر پلتفرمی از جمله وب، موبایل، دستگاه‌های ارسال محتوا، کنسول‌های بازی، ست تاپ باکس و تلویزیون‌های هوشمند تضمین می‌کند.

CDN

استفاده از CDN کمک می‌کند تا محتوا سریعتر به تمامی نقاط جهان برسد و بار سرور مبدا کاهش یابد. در حال حاضر، می‌توانید CDN رایگان ابر آسیاتک را با ترافیک نیم بها بر روی وبسایت خود فعال کرده و سرعت توزیع محتوای خود را در نقاط مختلف کشور دو چندان کنید.

حریم خصوصی و امنیت

پلتفرم باید محتوای VOD را از دسترسی و دانلود غیرمجاز با ویژگی‌هایی مانند رمزگذاری AES، DRM، توکن های امضا شده، محدودیت‌های جغرافیایی، دامنه و بسیاری موارد دیگر محافظت کند.

تجزیه و تحلیل

امکانات تجزیه و تحلیل به کسب و کارها کمک می کند تا نحوه عملکرد یک ویدیو را بسنجند و براساس داده‌ها تصمیمات آگاهانه بگیرند.

دسترسی به API و SDK

دسترسی به API و SDK امکان سفارشی سازی و ادغام با برنامه ها و سرویس‌های دیگر را فراهم می‌کند. اگر قصد ایجاد یک برنامه شخصی که به یک پلتفرم استریم متصل می‌شود را دارید، این ویژگی برای شما ضروری است. با توجه به نیازها و اهداف خود، انتخاب پلتفرمی که بهترین ترکیب از این ویژگی‌ها را ارائه می‌دهد، حیاتی است.

VOD در مقابل Live streaming

پخش زنده نسبت به VOD مزایای منحصر به فردی برای ناشران محتوا و بینندگان فراهم می‌کند. در لایو استریم، کاربران می‌توانند به راحتی و در زمان واقعی از طریق نظرات، لایک‌ها، اشتراک‌گذاری‌ها و واکنش‌ها با یکدیگر ارتباط مستقیم برقرار کنند. این روش به خوبی برای رویدادها، وبینارها یا اخبار مناسب است. با این حال، پخش زنده و ویدیوهای درخواستی VOD می‌توانند با یکدیگر همپوشانی داشته باشند.

فرض کنید شرکتی قصد برگزاری وبینار آموزشی دارد. این وبینار به صورت پخش زنده برگزار می‌شود تا شرکت‌کنندگان بتوانند در زمان واقعی آن را تماشا کنند و از تعامل مستقیم با مدرس بهره‌مند شوند. پس از اتمام وبینار، فایل VOD مربوط به این جلسه در پلتفرم این شرکت قرار خواهد گرفت تا شرکت کنندگان بتوانند محتوا را به دلخواه در هر زمان بعد از برگزاری مشاهده کنند. این رویکرد به شرکت‌کنندگان این امکان را می‌دهد که به صورت زنده در جلسه حضور پیدا کنند یا بعداً به محتوای آموزشی دسترسی پیدا کنند، که یک ترکیب موثر از پخش زنده و VOD است.

تمامی افرادی که محتوای ویدیوی آنلاین تولید می‌کنند، می‌توانند از سرور مجازی استریمینگ برای اشتراک گذاری ویدیوهای خود با تماشاگران استفاده می‌کنند. 

ابر آسیاتک ارائه دهنده قدرتمندترین سرور ابری

VOD در مقابل OTT

اصطلاحات VOD و OTT اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. VOD به کاربران این امکان را می‌دهد تا محتوای ویدیویی را در هر زمانی که بخواهند تماشا کنند، در حالی که OTT به معنای ارائه خدمات تلویزیونی و محتوا از طریق اینترنت بدون نیاز به تلویزیون کابلی یا آنتن است. OTT شامل انواع خدمات از جمله VOD و Live streaming می‌شود.

VOD در مقابل PPV 

اصطلاح دیگری که اغلب با VOD اشتباه گرفته می‌شود، PPV است که به عنوان pay-per-view به معنی پرداخت به ازای تماشا نیز شناخته می‌شود.PPV یک مدل تجاری است که کاربران برای دسترسی به یک محتوا یا رویداد خاص هر بار که می‌خواهند محتوا را مشاهده می‌کند، هزینه‌ پرداخت می‌کند.

به عنوان مثال در VOD، شما می‌توانید با پرداخت یک هزینه ثابت یا اشتراک ماهیانه به تمام محتوای موجود دسترسی پیدا کنید. در PPV، اگر بخواهید یک مسابقه خاص را تماشا کنید، هر بار که آن را انتخاب می‌کنید، باید هزینه‌ای را پرداخت کنید.

OTT چیست؟

اصطلاح OTT به معنای “over-the-top” است و به فناوری اشاره دارد که محتوا را مستقیماً از طریق اینترنت پخش می‌کند. این فناوری به کاربران این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به سرویس‌های سنتی مانند کابل یا آنتن محتوای ویدیویی و صوتی را دریافت و پخش کنند. مانند Netflix، Hulu یا Amazon Prime Video 

تفاوت VOD با IPTV با OTT

تفاوت‌های IPTV ، OTT و VOD  به شرح زیر است:

IPTV یا Internet Protocol Television

 به وسیله IPTV کاربران با استفاده از این سرویس می توانند کانال‌های تلویزیونی را به صورت زنده (Live streaming) تماشا کنند و از ویژگی‌هایی مانند راه اندازی دستگاه ضبط و پخش مجدد (Time-Shift) نیز پشتیبانی کند.

OTT یا Over the Top

OTT به خدمات دیجیتال محتوایی اشاره دارد که بدون وابستگی به شبکه‌های تلویزیون یا ارتباطات سنتی از طریق اینترنت به کاربران ارائه می‌شود.
OTT شامل سرویس‌های استریمینگ و ویدیوهای آنلاین، تلویزیون اینترنتی و سرویس‌های دیگر محتوای دیجیتال می‌شود.

VOD یا Video on Demand

VOD به سرویس‌هایی اشاره دارد که به کاربران این امکان را می‌دهند تا به صورت دلخواه و در هر زمانی ویدیوها را تماشا کنند.
این سرویس به صورت آنلاین فراهم می‌شود و کاربران می‌توانند به محتواهای مختلف مانند فیلم‌ها، سریال‌ها و… دسترسی پیدا کنند.

بنابراین:

• IPTV معمولاً بر روی پخش زنده کانال‌ها تمرکز دارد.
• OTT به صورت عمومی هر نوع خدمت دیجیتال محتوایی از طریق اینترنت را شامل می‌شود.
• VOD بر روی ارائه محتوای ویدیویی درخواستی و به صورت آنلاین تمرکز دارد.

آمار مشاهده VOD در جهان 

طبق گفته Wyzowl، یک فرد به طور متوسط حدود 17 ساعت در هفته را صرف تماشای ویدیو می‌کند. تقریبا 50٪ از مردم وقت خود را صرف تماشای موزیک ویدیو می‌کنند. حدود 50٪ از مردم وقت خود را صرف تماشای موزیک ویدیو می‌کنند، در حالی که ویدیوهای کمدی، میم‌ها، و محتوای ویدیویی وایرال  با حدود 35٪ دنبال می‌شوند. دسته‌های دیگر نیز شامل آموزش، بررسی محصول، فیلم‌های آموزشی، ویدیوهای بازی و نکات برجسته ورزشی هستند.

با این تعداد بیننده، جای تعجب نیست که درآمد جهانی VOD تا پایان سال 2023 به 111 میلیارد دلار برسد، و این مبلغ حتی درآمد مبتنی بر تبلیغات را نیز شامل نمی‌شود. حالا مردم بیشتر از قبل از ویدیوهای آنلاین استقبال می‌کنند به طوری که تخمین زده می‌شود تعداد بینندگان ویدیوی درخواستی تا سال 2025 به 164.9 میلیون نفر افزایش یابد. این آمار نشان دهنده این موضوع است ویدیوی درخواستی (VOD) آینده تحویل محتوای آنلاین است و محتواهای ویدیویی در حال تبدیل شدن به بخش مهمی از هر کسب و کار، به ویژه برای ناشران محتوا است. اکنون، هرکسی که اتصال اینترنت، دوربین و ایده خوبی دارد، می‌تواند با ایجاد و توزیع محتوا به تنهایی از طریق ویدئو درآمد کسب کند.

به طور کلی، با توجه به رشد روزافزون فناوری و تغییرات در عادات مصرف کنندگان، خدمات VOD به یکی از ابزارهای حیاتی در دسترسی به محتوای ویدیویی تبدیل شده‌اند. این خدمات امکان دسترسی آسان به محتواهای متنوع را برای عموم فراهم می‌کنند و تأثیرات قابل ملاحظه‌ای در رونق تولید محتوا دارند. با استفاده از VOD، کاربران دیگر نیازی به صبر برای زمان پخش برنامه‌ها ندارند و می‌توانند به سرعت و به سادگی به فیلم‌ها و برنامه‌های مورد علاقه خود دسترسی پیدا کنند.

سوال متداول

VOD چیست؟

VOD به سرویسی گفته می شود به بینندگان این امکان را می‌دهد که محتوا را هر زمانی که بخواهند تماشا کنند.

آیا می‌توان برای سرویس‌های VOD، سی دی ان فعال سازی کرد؟

بله، CDN قابلیت فعال سازی برای سرویس VOD را دارد.

آیا نیاز به دانلود فایل در VOD است؟

خیر، کاربران هر زمان که بخواهند می‌توانند محتوای درخواستی خود را مشاهده کنند.

OTT چیست؟

OTT به معنای ارائه خدمات تلویزیونی و محتوا از طریق اینترنت بدون نیاز به تلویزیون کابلی یا آنتن است.

IPTV چیست؟

IPTV به سیستم تلویزیون مبتنی بر اینترنت اشاره دارد که از پروتکل اینترنت برای انتقال تصویر و صدا به  مخاطبان استفاده می‌کند.