گیت یکی از قدرتمندترین و محبوب‌ترین سیستم‌های کنترل نسخه است که برای مدیریت و ردیابی تغییرات در پروژه‌های نرم‌افزاری وب استفاده میشود و برای مدیریت کدهای منبع، همکاری با تیم‌ها، و ردیابی تغییرات در سطح فایل‌ها کاربردی تلقی میشود. اولین نسخه گیت توسط لینوس توروالدز، پدر هسته لینوکس، در سال ۲۰۰۵ منتشر شد و به سرعت به یکی از محبوب‌ترین ابزارهای توسعه نرم‌افزار در دنیا تبدیل شد.
Git چیست؟
Git یک سیستم کنترل نسخه منبع باز است که برخلاف سایر سیستم‌های مبتنی بر فایل اطلاعات را به صورت عکس‌های فوری ذخیره می‌کند. گیت به عنوان یک سیستم کنترل نسخه (VCS) به کدنویسان کمک می‌کند تا در صورت بروز هرگونه مشکل یا نیاز به بازگشت به نسخه‌های قبلی، بدون اینکه به کد منبع اصلی آسیبی وارد شود، به راحتی به نسخه‌های قبلی بازگردند. نکته‌ای که Git را از سایر سیستم‌های کنترل نسخه متمایز می‌کند، شیوه‌ی نمایش داده‌ها است که به نحوی شبیه به یک سری عکس فوری از وضعیت پرونده‌ها در لحظه‌ی مشخصی است.
در واقع گیت این امکان را به کاربران می‌دهد تا با کلیک روی تصویری از وضعیت کلی پرونده‌هایشان در یک زمان مشخص، تمام تغییرات اعمال شده در آنها را در طول زمان مشاهده و مدیریت کنند.
فرض کنید شرکت ابر آسیاتک بر روی چندین پروژه مختلف فعالیت دارد که هر پروژه ممکن است توسط 3 تا 4 نفر اداره شود. در این صورت هر فرد بخش های مختلفی پروژه را مدیریت خواهد کرد مثلا یک نفر در بخش HTML، شخص دیگر در بخش CSS، و شخص سوم ممکن است در بخش back-end کار کند
پس از تمام شدن کار هریک از افراد، اعضای تیم کد مربوطه را بررسی می‌کنند تا هیچ خطایی نداشته باشد؛ سپس در یک پوشه اشتراکی یا همان ریپازیتوری در سرور ابری بارگذاری می‌کنند.
اگر همه چیز خوب باشد، تغییرات را به پوشه اشتراکی منتقل می‌کنند. در غیر این صورت، اعضای تیم می‌توانند برخی از تغییرات را پیشنهاد و اصلاحات را انجام دهند و پس از اعمال تغییرات و تایید سرپرست، آنها را به پوشه اصلی منتقل کنند. Git به توسعه‌دهنده کمک می‌کند تا تمام تغییراتی را که در کد خود انجام داده اید را بررسی و ردیابی کنید.
VCS چیست؟
سیستم‌های کنترل نسخه یا VCS مجموعه‌ای از ابزارهای نرم‌افزاری هستند که به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهند تا تغییراتی که در اسناد و فایل‌های مربوط به پروژه ایجاد میشود را ثبت و پیگیری کنند. یکی از دلایل اصلی استفاده از VCS این است که بسیاری از پروژه‌های نرم‌افزاری توسط گروه‌هایی از توسعه‌دهندگان از مناطق مختلف جهان انجام می‌گیرند. بدین صورت با استفاده از انواع VCS توسعه‌دهندگان می‌توانند از ابتدای پروژه تا پایان آن به کد نرم‌افزار کمک کنند و تغییراتی در آن ایجاد نمایند. بنابراین اطلاع‌رسانی این تغییرات به سایر اعضای تیم امری مهم است. این عمل باعث بهبود مدیریت و کارایی در طول فرآیند توسعه نرم‌افزار میشود.
انواع VCS
سیستم‌های کنترل نسخه یا همان VCS اغلب به سه نوع زیر تقسیم می‌شوند:
سیستم کنترل نسخه محلی (Local Version Control Systems)
این نوع سیستم، ساده‌ترین نوع نسبت به سایر انواع VCS است. در این سیستم، اطلاعات و تغییرات به صورت محلی در یک پایگاه داده ذخیره می‌شوند و با تغییرات انجام شده فقط بر روی دستگاه کاربر اعمال میشود. سیستم‌های کنترل نسخه محلی به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهند تا بدون نیاز به اتصال به اینترنت یا ریپازیتوری مرکزی، به تغییرات خود دسترسی داشته باشند..
سیستم های کنترل نسخه متمرکز (Centralized version control systems)
در این نوع سیستم، تمامی تغییرات در یک مخزن مرکزی ذخیره می‌شوند و کاربران می‌توانند همه نسخه‌ها را از ریپازیتوری مرکزی دریافت کنند و تغییرات خود را به آن ارسال نمایند. یعنی هنگامی که شما تغییرات خود را ثبت می‌کنید، اعضای تیم می‌توانند تغییرات را با به‌روزرسانی مشاهده کنند. این نوع سیستم به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا با همکاری و هماهنگی بیشتر، تغییرات خود را مدیریت کنند و با تیم‌های بزرگ به راحتی هماهنگ شوند.
سیستم کنترل نسخه توزیع شده (Distributed version control systems)
این سیستم از چندین ریپازیتوری تشکیل شده است و هر کاربر نسخه مخزن کامل را روی دستگاه خود دارد. در این سیستم تغییرات به طور محلی اعمال میشود و سپس به مخزن مرکزی ارسال میشود؛ یعنی شما باید تغییرات را پوش کنید تا برای سایر اعضا قابل مشاهده باشند، در غیر این صورت سایر اعضا نمی‌توانند تغییرات را فقط با به‌روزرسانی مشاهده کنند. این نوع سیستم به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد که به راحتی با شبکه‌های بزرگ و توسعه پروژه‌های پیچیده هماهنگ شوند و تغییرات خود را به طور موثر مدیریت کنند. گیت از محبوب‌ترین و پرکاربردترین سیستم‌های کنترل نسخه توزیع‌شده است.
مزایای استفاده از گیت
Git به عنوان قدرتمندترین ابزار مدیریت کنترل پروژه دارای مزایای بسیاری است که در ادامه به شرح هر یک خواهیم پرداخت.
کارایی
گیت قدرتمندتر و قابل اعتمادتر از سایر سیستم‌های کنترل نسخه (VCS) است. توسعه دهندگان می‌توانند به راحتی تغییرات را ثبت کنند، شاخه‌های نسخه را مقایسه کرده و آنها را ادغام کنند. علاوه بر این، بهینه‌سازی بهتر کد برای بهبود کارایی را فراهم می‌کند.
توسعه همزمان
هر فرد دارای یک نسخه محلی از کد است و می‌توانند به صورت همزمان بر روی شاخه‌های خود کار کنند. Git به صورت آفلاین کار می‌کند؛ زیرا تقریبا هر عملیاتی محلی است و باعث میشود که هر کس بتواند تغییرات خود را مستقل از دیگران پیش ببرد.
انتشار سریعتر
شاخه‌ها امکان توسعه انعطاف‌پذیر و همزمان را فراهم می‌کنند. این معماری امکان دارد که شاخه‌های اصلی شامل کدهای پایدار و با کیفیت باشد و شاخه‌های ویژگی شامل کدهای در حال توسعه باشد که پس از تکمیل به شاخه اصلی ادغام می‌شوند.
ادغام داخلی
گیت با اکثر ابزارها و محصولات ادغام میشود و به توسعه دهندگان امکان می‌دهد که به راحتی با ابزارهای مختلف و سیستم‌ها همکاری کنند و فرآیندهای مختلف را ساده کنند.
پشتیبانی قوی از جامعه
گیت متن باز است و به استانداردی واقعی برای کنترل نسخه تبدیل شده است. هیچ کمبودی در ابزارها و منابع موجود برای تیم‌ها وجود ندارد. پشتیبانی جامعه از Git در مقایسه با سایر سیستم‌های کنترل نسخه باعث میشود تا در صورت نیاز به راحتی بتوان از آن کمک گرفت.
افزایش بهره‌وری تیم
استفاده از گیت با ابزار مدیریت منبع کد، باعث افزایش بهره‌وری تیم شده و بهبود هماهنگی و توازن در فرآیند توسعه می‌کند به همین دلیل اکثر توسعه دهندگان برای ساخت پروژه‌های خود به آن نیاز دارند. همچنین، این ابزار کاربردی امکان استفاده از ابزارهای مختلف برای کنترل نسخه، پیگیری موارد کاری و ادغام مستمر را فراهم می‌کند.
درخواست‌های Pull
از درخواست‌های Pull برای بحث درباره تغییرات کد با تیم قبل از ادغام آنها در شاخه اصلی استفاده میشود. این امکان باعث افزایش کیفیت کد و افزایش دانش در تیم میشود. پلتفرم‌هایی مانند GitHub و Azure DevOps تجربه‌ای غنی از درخواست Pull را ارائه می‌کنند که در آن توسعه‌دهندگان می‌توانند تغییرات فایل را مرور کنند، نظرات خود را بگذارند، commitها را بررسی کنند، ساخت‌ها را مشاهده کنند و به تایید کد رای دهند.
امنیت
گیت اصولاً برای امنیت کد منبع و حفظ امانت آن ساخته شده است. تمامی داده‌ها در فایل، ارتباط بین دایرکتوری‌ها و فایل‌ها، ثبت‌ها، برچسب‌ها، نسخه‌ها و… از طریق الگوریتم‌های رمزنگاری مانند SHA-1 حفظ می‌شوند. این الگوریتم کد و تاریخچه تغییرات را از حملات تصادفی محافظت می‌کند. git اطمینان می‌دهد که فایل‌ها، داده‌ها و تاریخچه تغییرات کد منبع امن هستند.
معماری گیت
اکثر سیستم‌های کنترل نسخه دو لایه‌ای هستند، اما گیت با وجود یک لایه بیشتر نسبت به سایر سیستم‌ها آن را به یک معماری سه لایه‌ای تبدیل می‌کند. این سه لایه شامل موارد زیر است:
- دایرکتوری کاری (Working Directory): این دایرکتوری زمانی ایجاد میشود که یک پروژه گیت بر روی دستگاه محلی شما مقداردهی اولیه میشود تا بتوانید کد منبع را ویرایش کرده و تغییرات مورد نظر را اعمال کنید.
- محیط استیجینگ (Staging Area): بعد از اعمال تغییرات، کدها با استفاده از دستور git add در محیط استیجینگ قرار می‌گیرند. این مرحله یک پیش‌نمایش از تغییرات برای مرحله بعدی نمایش می‌دهد. عکس‌العمل‌های این دو لایه متفاوت خواهند بود. با این حال، می‌توان با استفاده از همان دستور git add این موارد را همگام سازی کرد.
- مخزن محلی (Local Repository): پس از انجام تمامی تغییرات و ویرایش‌ها در آخر می‌توانید دستور git commit را اجرا کنید. این دستور آخرین تغییرات را در تمامی سه مرحله بر روی دستگاه محلی شما ثبت می‌کند.
چگونه از گیت استفاده کنیم
گیت یکی از قدرتمندترین ابزار مدیریت کنترل پروژه است که با وجود رابط کاربر پسندی که دارد میان مخاطبین محبوب شده است. در ادامه شما را با برخی از اصطلاحات گیت آشنا خواهیم کرد.
- Commit: یک شی است که وضعیت فعلی مخزن را دربرمی‌گیرد.
- Pull: این عملیات تغییرات اعمال شده در یک پروژه را به صورت ریموت به ریپازیتوری مرکزی کپی می‌کند.
- Push: این عملیات تغییرات ایجاد شده در یک پروژه را از ریپازیتوری محلی به ریپازیتوری ریموت کپی می‌کند.
در ادامه شما را با برخی از دستورات Git آشنا خواهیم کرد تا در شروع کار با گیت بتوانید از آن استفاده کنید.
دستورات گیت
دستورات git با توجه به نوع استفاده شما از ریپازیتوری ریموت و ریپازیتوری محلی متغیر است. برخی از دستورات گیت شامل موارد زیر می‌باشند:
دستورات گیت در کار با مخازن محلی
- git init: این دستور یک دایرکتوری را به یک ریپازیتوری خالی تبدیل می‌کند و جزء اولین مراحلی است که باید انجام دهید تا یک مخزن ایجاد کنید. پس از اجرای git init، شما می‌توانید فایل‌ها و دایرکتوری‌ها را اضافه و ثبت کنید.
- git add: این دستور به شما امکان می‌دهد فایل‌ها را در محیط استیجینگ گیت اضافه کنید. فایل باید قبل از قابلیت ثبت در هر مخزن خاصی، به ایندکس گیت اضافه شود. شما می‌توانید از این دستور برای اضافه کردن دایرکتوری‌ها، فایل‌ها و…استفاده کنید.
- git commit: دستور commit در گیت به شما اجازه می‌دهد تا تغییرات در فایل‌ها را در یک مخزن محلی ردیابی کنید. هر commit دارای یک شناسه منحصر به فرد برای مرجع است.
- git status: دستور git status وضعیت فعلی یک مخزن را برمی‌گرداند، مانند اینکه آیا فایل در محیط استیجینگ قرار گرفته اما هنوز ثبت نشده است.
- git config: این دستور به شما امکان می‌دهد تا تنظیمات و پیکربندی‌های مختلف گیت را انجام دهید، مانند تنظیم نام و ایمیل کاربر.
- git branch: این دستور شاخه مخزن محلی را تعیین می‌کند و به شما امکان اضافه یا حذف یک شاخه را می‌دهد.
- git checkout: شما می‌توانید از این دستور برای تغییر به شاخه دیگری استفاده کنید.
- git merge: دستور merge به شما امکان ادغام دو یا چند شاخه را با هم می‌دهد. این دستور تغییرات اعمال شده در شاخه‌ها را ترکیب می‌کند.
دستورات گیت در کار با مخازن ریموت
git remote: این دستور گیت به شما امکان می‌دهد تا یک مخزن از راه دور را به یک مخزن محلی متصل کنید.
git clone: با استفاده از دستور clone می‌توانید یک نسخه محلی از یک ریپازیتوری ریموت موجود را ایجاد کنید. این کار به شما امکان می‌دهد تا مخزن مورد نیاز را به سیستم خود کپی و دانلود کنید.
git pull: دستور pull برای اجرای آخرین نسخه هر مخزن استفاده میشود. این دستور برای دریافت آخرین تغییرات از مخزن از راه دور و به‌روزرسانی مخزن محلی استفاده میشود.
git push: این دستور کامیت‌های محلی را به مخزن از راه دور مربوطه ارسال می‌کند. برای این کار نیاز به دو پارامتر دارد، یعنی ریپازیتوری ریموت و شاخه خاصی که نیاز به ارسال آن دارد.
در گیت دستورات پیشرفته‌تر دیگری هم وجود دارند مانند git stash، git log، git rm و …
نقش گیت در دواپس
Git نقش مهمی در DevOps ایفا می‌کند. DevOps مسئول فرایندهای توسعه و بهره برداری نرم افزار است. گیت به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که با استفاده از ابزارهای متن‌باز و منبع‌باز، مانند گیت‌هاب، کدها را مدیریت، بازیابی، و به اشتراک بگذارند. همچنین، گیت امکان همکاری و تعامل بین اعضای تیم را تسهیل می‌کند، به این صورت که تغییرات اعمال شده را به صورت همزمان و بدون مشکل برای تمامی اعضا نمایش می‌دهد. به طور کلی، گیت با فراهم کردن امکانات مدیریت کد و هماهنگی کار تیمی، به بهبود کارایی و کیفیت فرآیند دواپس کمک می‌کند.
چرا از گیت برای سازمان خود استفاده کنیم
استفاده از گیت برای سازمان‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. این ابزار نه تنها به بهبود فرآیند توسعه و مدیریت کدها کمک می‌کند، بلکه در افزایش هماهنگی تیم‌های توسعه، افزایش کیفیت و امنیت نرم‌افزارها، و بهبود کارایی و بهره‌وری در سازمان‌ها تاثیر گذار است. با استفاده از گیت، تغییرات در کد به صورت شفاف و سازمان‌یافته اعمال می‌شوند و تمام اعضای تیم قادر به هماهنگی و همکاری بر روی پروژه‌های مشترک می‌شوند. این امر باعث افزایش سرعت توسعه، کاهش اشتباهات و افزایش امنیت کدها میشود.
به طور کلی، استفاده از گیت به عنوان یک ابزار مدیریت نسخه کد و هماهنگی تیم‌ها، بهبود چشمگیری در فرآیندهای توسعه و مدیریت پروژه‌ها به وجود می‌آورد. با توجه به اهمیت و تأثیرگذاری گیت در بهبود فرآیندهای کسب و کار و توسعه نرم‌افزار، استفاده از این ابزار به عنوان یکی از اصول اساسی و ضروری در دنیای فناوری امروزی تأکید میشود.
سوالات متداول
چرا باید از گیت استفاده کنیم؟
استفاده از گیت برای مدیریت نسخه کدها، هماهنگی تیم‌های توسعه، افزایش امنیت و کیفیت کدها، و بهبود کارایی و بهره‌وری کاری کمک می‌کند.
آیا تفاوتی بین گیت و سایر سیستم‌های کنترل نسخه وجود دارد؟
بله، گیت از مدل توزیع‌شده استفاده می‌کند که به هماهنگی و همکاری بین اعضای تیم کمک می‌کند، در حالی که بسیاری از سیستم‌های کنترل نسخه مرکزی‌شده بر مبنای مدل متمرکز کار می‌کنند.
چگونه می‌توانم یک پروژه را با استفاده از گیت شروع کنم؟
برای شروع یک پروژه با گیت، می‌توانید یک ریپازیتوری محلی ایجاد کنید و سپس با استفاده از دستورات گیت فایل‌ها را اضافه، تغییرات را ثبت و به مخزن اصلی ارسال کنید.
