فلاتر چیست؟ برای افرادی که در دنیای برنامه نویسی و توسعه نرم افزارهای موبایلی فعالیت می‌کنند، فلاتر یک نام آشنا است. Flutter یک فریم‌ورک متن باز است که به برنامه‌نویسان این امکان را می‌دهد با استفاده از یک کد واحد، اپلیکیشن‌هایی برای سیستم‌عامل‌های مختلف بسازند. در این مقاله به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که فلاتر چیست و چه مزایا، معایبی دارد و اهمیت آن در توسعه نرم‌افزار را مورد بحث قرار خواهیم داد.
فلاتر چیست؟
فلاتر (Flutter) یک فریم‌ورک متن‌باز است که توسط گوگل توسعه یافته و به منظور ساخت اپلیکیشن‌های بومی برای سیستم‌عامل‌های موبایل (iOS و Android)، وب و دسکتاپ طراحی شده است. این فریم ورک به توسعه‌دهندگان فرانت‌اند و فول‌استک این امکان را می‌دهد که با استفاده از یک کدبیس واحد، اپلیکیشن‌های موبایل را به سرعت برای سیستم‌عامل‌های iOS و اندروید ایجاد کنند. فلاتر بر پایه زبان برنامه‌نویسی Dart ساخته شده است که به آن کمک می‌کند تا کدها را برای چندین پلتفرم پیش‌کامپایل و اپلیکیشن‌ها را به‌صورت بومی اجرا کند.
علاوه‌بر این، فلاتر دارای مجموعه‌ای از ویجت‌های از پیش‌ساخته شده است که به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا به سرعت و به راحتی رابط‌های کاربری جذاب و کاربر پسند بسازند. از زمان راه‌اندازی آن در سال ۲۰۱۷، فلاتر به یکی از محبوب‌ترین ابزارها برای توسعه اپلیکیشن‌های چندسکویی تبدیل شده است. فلاتر یک فریم‌ورک یا کتابخانه نیست؛ بلکه یک کیت توسعه نرم‌افزار (SDK) کامل است.
نحوه عملکرد فلاتر
فلاتر یک سیستم لایه‌ای است که از فریم‌ورک، موتور و ابزارهای خاص پلتفرم تشکیل شده است. اپلیکیشن‌های فلاتر با استفاده از زبان برنامه‌نویسی شی‌گرا و مدرن دارت (Dart) توسعه داده می‌شوند. موتور Flutter به زبان‌های C و C++ نوشته شده است و کتابخانه Skia به عنوان پایه‌گذار قابلیت‌های گرافیکی فلاتر عمل می‌کند.
فلاتر با استفاده از موتور رندرینگ اختصاصی خود، فریم‌ورک ویجت و ابزارهای توسعه، اپلیکیشن‌های چندسکویی ایجاد می‌کند. در مطلب Flutter چیست؛ نحوه عملکرد فلاتر را بررسی می‌کنیم:
معماری فلاتر
فلاتر از معماری واکنشی و مبتنی بر کامپوننت استفاده می‌کند. هسته فلاتر شامل موتور فلاتر است که به زبان C++ نوشته شده و قابلیت‌های رندرینگ سطح پایینی را با استفاده از کتابخانه گرافیکی Skia ارائه می‌دهد. این موتور وظایفی مانند رندرینگ، انیمیشن و شناسایی حرکات را مدیریت می‌کند. در بالای موتور، فلاتر از فریم‌ورک دارت برای ساخت رابط‌های کاربری استفاده می‌کند.
زبان برنامه‌نویسی دارت
فلاتر به عنوان زبان برنامه‌نویسی اصلی خود از دارت استفاده می‌کند. دارت یک زبان شی‌گرا و مدرن است که توسط گوگل توسعه داده شده است. این زبان ویژگی‌هایی مانند تایپ قوی، جمع‌آوری زباله و کامپایلر JIT برای چرخه‌های توسعه سریع را ارائه می‌دهد. دارت برای نوشتن منطق و ساختار اپلیکیشن، از جمله مؤلفه‌های UI، منطق کسب‌وکار و ارتباط با خدمات بک‌اند استفاده می‌شود.
فریم‌ورک UI مبتنی بر ویجت
فلاتر از یک فریم‌ورک UI مبتنی بر ویجت استفاده می‌کند. ویجت‌ها، بلوک‌های سازنده یک اپلیکیشن فلاتر هستند که نمایانگر بخش‌های مختلف رابط کاربری مانند دکمه‌ها و فیلدهای متنی می‌باشند. فلاتر مجموعه‌ای غنی از ویجت‌های قابل سفارشی‌سازی و از پیش ساخته‌شده ارائه می‌دهد که می‌توانند ترکیب و لایه‌های پیچیده UI ایجاد کنند. این ویجت‌ها واکنشی هستند و در پاسخ به تغییرات در حالت یا تعاملات کاربر به‌روزرسانی می‌شوند.
قابلیت Hot Reload
یکی از ویژگی‌های فلاتر، قابلیت Hot Reload است که به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا تغییرات را بدون نیاز به راه‌اندازی مجدد به سرعت در اپلیکیشن در حال اجرا مشاهده کنند. این ویژگی روند توسعه را تسهیل کرده و امکان آزمایش و تنظیم سریع‌تر اپلیکیشن‌ها را فراهم می‌کند.
کانال‌های پلتفرم
فلاتر کانال‌های پلتفرمی را ارائه می‌دهد که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد به ویژگی‌ها و APIهای بومی پلتفرم دسترسی پیدا کنند. این امکان ادغام با قابلیت‌های خاص دستگاه مانند دوربین و حسگرها را فراهم می‌کند و ارتباط با کد بومی را تسهیل می‌نماید.
موتور گرافیکی Skia
فلاتر از موتور گرافیکی Skia برای رندر کردن عناصر UI استفاده می‌کند. Skia یک کتابخانه گرافیکی ۲ بعدی قوی است که رندرینگ با عملکرد بالا را در پلتفرم‌های مختلف فراهم می‌کند.
پشتیبانی از چند پلتفرم
با فلاتر، توسعه‌دهندگان یک کدبیس واحد می‌نویسند که می‌تواند به کد ماشین بومی برای چندین پلتفرم کامپایل شود. این رویکرد زمان و تلاش توسعه را با حذف نیاز به نوشتن کدهای جداگانه برای هر پلتفرم کاهش می‌دهد.
ابزارهای توسعه
فلاتر مجموعه‌ای از ابزارهای توسعه را ارائه می‌دهد که شامل ابزارهای خط فرمان برای ایجاد پروژه‌های جدید، اجرای اپلیکیشن و مدیریت وابستگی‌ها می‌باشد. همچنین، فلاتر با محیط‌های توسعه محبوب مانند Visual Studio Code و Android Studio یکپارچه می‌شود و ویژگی‌هایی مانند تکمیل کد، عیب‌یابی و پشتیبانی از Hot Reload را ارائه می‌دهد.
این ویژگی‌ها و ابزارها در کنار هم به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا اپلیکیشن‌های چندسکویی را به سرعت و با کیفیت بالا ایجاد کنند.
موارد استفاده از فلاتر
همانطور که در مفهوم فلاتر چیست به آن اشاره شد، Flutter به عنوان یک SDK چندسکویی، در توسعه اپلیکیشن‌های موبایل، وب، و دسکتاپ برای شرکت‌های بزرگ و استارتاپ‌ها کاربرد دارد. بسیاری از برندهای معروف مانند oyota, BMW, eBay, Alibaba Group,Groupon از فلاتر برای ایجاد اپلیکیشن‌های موبایل با تجربه کاربری جذاب استفاده می‌کنند. این فناوری به دلیل متن‌باز بودن و امکانات پیشرفته، گزینه‌ای عالی برای استارتاپ‌ها است؛ برای مثال:
- Nubank، بزرگترین نئوبانک دیجیتال در آمریکای لاتین
- Invoice Ninja، یک پلتفرم صدور فاکتور و پرداخت برای کسب‌وکارهای کوچک
- Reflectly، یک اپلیکیشن سلامت روان مبتنی بر هوش مصنوعی
علاوه بر اپلیکیشن‌های موبایل، فلاتر برای ساخت محصولات حداقلی (MVP)، نمونه‌سازی سریع، و تست ایده‌های کسب‌وکاری نیز ایده‌آل است. در حوزه وب، فلاتر می‌تواند برای اپلیکیشن‌های وب پیشرفته (PWAs) و تک‌صفحه‌ای (SPAs) به‌کار رود و به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که پروژه‌های موبایلی خود را به وب و دسکتاپ نیز گسترش دهند. از جمله کاربردهای فلاتر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توسعه اپلیکیشن‌های بومی برای سیستم‌عامل‌های iOS و Android با یک کد پایه واحد
- ایجاد اپلیکیشن‌های وب یک‌صفحه‌ای یا چندصفحه‌ای با تجربه کاربری یکسان در تمام پلتفرم‌ها
- توسعه اپلیکیشن‌های دسکتاپ برای سیستم‌عامل‌های ویندوز، macOS و لینوکس
- ایجاد اپلیکیشن‌های وب پیشرفته با تجربه کاربری مشابه اپلیکیشن‌های بومی
- مناسب برای توسعه بازی‌های دو بعدی و استفاده از انیمیشن‌ها و گرافیک‌های جذاب
- مناسب برای ساخت پروتوتایپ‌ها و محصولات حداقلی قابل استفاده (MVP) با سرعت بالا
مزایای استفاده از فلاتر
ساختار فلاتر ویژگی‌های زیر را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند:
کدبیس واحد
با فلاتر، توسعه‌دهندگان می‌توانند یک‌بار کد بنویسند و آن را روی پلتفرم‌های مختلف اجرا کنند. این ویژگی نیاز به نگهداری چندین کد بیس برای iOS و اندروید را کاهش داده، زمان توسعه را کوتاه‌تر می‌کند و نگهداری کد را آسان‌تر می‌سازد.
توسعه سریع
قابلیت Hot Reload در فلاتر به توسعه دهندگان این امکان را می‌دهد تا تغییرات کد را بدون نیاز به کامپایل مجدد به صورت لحظه‌ای مشاهده کنند. این ویژگی روند توسعه را به‌شدت سرعت می‌بخشد و امکان آزمایش و بهینه‌سازی سریع‌تر برنامه را فراهم می‌کند.
رابط‌های کاربری
Flutter مجموعه‌ای از ویجت‌های قابل تنظیم و از پیش‌ساخته شده را ارائه می‌دهد که به توسعه‌دهندگان امکان ساخت رابط‌های کاربری زیبا و تعاملی را می‌دهد. با ویجت‌های متریال دیزاین و Cupertino (به سبک iOS)، می‌توان رابط کاربری مشابه با ظاهر بومی هر پلتفرم ساخت.
عملکرد بالا
موتور رندرینگ فلاتر، که با نام Skia شناخته می‌شود، رابط‌های کاربری سریع و روانی را برای اپلیکیشن‌های iOS و Android فراهم می‌کند. اپلیکیشن‌های فلاتر به کد بومی کامپایل می‌شوند که این امر زمان راه‌اندازی سریع‌تر و اجرای بهینه را تضمین می‌کند.
دسترسی به ویژگی‌های بومی
فلاتر از طریق کانال‌های پلتفرمی به ویژگی‌ها و APIهای بومی دستگاه دسترسی می‌دهد و امکان استفاده از قابلیت‌هایی مثل دسترسی به دوربین، موقعیت جغرافیایی، حسگرها و موارد دیگر را فراهم می‌کند.
اکوسیستم توسعه غنی
Flutter از یک اکوسیستم پویا و رو به رشد برخوردار است که شامل کتابخانه‌ها، پکیج‌ها و ابزارهای مختلف می‌شود. جامعه توسعه‌دهندگان فلاتر به‌طور فعال به این اکوسیستم کمک می‌کنند و راه‌حل‌هایی برای نیازهای مختلف، از مدیریت وضعیت تا شبکه و تست، ارائه می‌دهند.
معایب استفاده از فلاتر
با وجود اینکه فلاتر برای توسعه اپلیکیشن‌های موبایل چند پلتفرمی مزایای زیادی دارد، اما دارای معایبی نیز هست. در اینجا به برخی از چالش‌ها و محدودیت‌های فلاتر اشاره می‌کنیم:
اندازه بزرگ اپلیکیشن
اپلیکیشن‌های فلاتر معمولاً حجم بیشتری نسبت به اپلیکیشن‌های بومی دارند. این موضوع به دلیل گنجاندن موتور فلاتر و دیگر وابستگی‌های ضروری در بسته اپلیکیشن است. این موضوع به‌خصوص برای اپلیکیشن‌هایی با فضای ذخیره‌سازی محدود یا در مناطق با اتصال اینترنت کند، می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
محدودیت‌های عملکرد
اگرچه فلاتر به خاطر قابلیت‌های عملکرد بالا شناخته شده است، در برخی موارد، توسعه بومی می‌تواند عملکرد بهتری ارائه دهد. برای اپلیکیشن‌هایی که نیاز به پردازش سنگین دارند، مانند بازی‌های گرافیکی یا انیمیشن‌های پیچیده، موتور رندرینگ فلاتر ممکن است به خوبی عمل نکند.
عدم آشنایی با زبان Dart
با اینکه Dart یک زبان کارآمد و به‌روز است، اما نسبت به زبان‌های پرکاربردی مانند JavaScript کمتر شناخته شده است. این موضوع ممکن است برای توسعه‌دهندگانی که با Dart آشنایی ندارند، یک چالش یادگیری ایجاد کند و به زمان بیشتری برای تسلط بر فلاتر نیاز داشته باشد.
محدودیت در ویژگی‌های خاص پلتفرم
فلاتر به ارائه یک تجربه UI یکپارچه در میان پلتفرم‌ها متمرکز است که ممکن است منجر به عدم دسترسی به برخی ویژگی‌های خاص پلتفرم شود. اگرچه کانال‌های پلتفرمی فلاتر اجازه دسترسی به کارکردهای بومی را می‌دهند، این امر ممکن است نیاز به تلاش بیشتری برای یکپارچه‌سازی کد خاص پلتفرم داشته باشد.
محدودیت در سفارشی‌سازی UI
Flutter دارای ویجت‌ها و اجزای UI از پیش ساخته‌شده‌ای است که ایجاد UIهای زیبا را آسان می‌کند. اما این موضوع ممکن است سطح سفارشی‌سازی را در مقایسه با توسعه بومی محدود کند. سفارشی‌سازی عناصر خاص UI یا رعایت دقیق دستورالعمل‌های طراحی پلتفرم ممکن است نیاز به تلاش بیشتری داشته باشد.
مشکلات سازگاری
فلاتر ممکن است با دستگاه‌های قدیمی‌تر یا پیکربندی‌های خاص دستگاه با مشکلات سازگاری مواجه شود. اگرچه هدف فلاتر ارائه یک تجربه یکپارچه است، برخی موارد خاص ممکن است نیاز به توجه و آزمایش اضافی داشته باشند.
چه کسب و کارهایی که از فلاتر استفاده می‌کنند؟
- استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای کوچک
- شرکت‌های خدماتی
- کسب‌وکارهای تجارت الکترونیک
- شرکت‌های رسانه‌ای و نشر محتوا
- صنعت سفر و گردشگری
- پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی
روش نصب و راه‌اندازی فلاتر
اکنون که با مفهوم Flutter، مزایا و معایب آن آشنا شدید، در ادامه به آموزش روش نصب و راه‌اندازی فلاتر خواهیم پرداخت.
پیش‌نیازهای نصب فلاتر
برای نصب فلاتر در سیستم‌های مختلف باید پیش‌نیازهای زیر را رعایت کنید:
- ویندوز
برای کاربران ویندوز، نیاز به نسخه 10 یا بالاتر بر روی CPU 64 بیتی، حداقل 1.64 گیگابایت فضای دیسک خالی و نصب پیش‌فرض PowerShell 5.0 و Git برای ویندوز است.
- macOS
نیازمندی‌ها شامل 2.8 گیگابایت فضای دیسک و نصب آخرین نسخه Xcode می‌باشد.
- لینوکس
فقط به 600 مگابایت فضای دیسک و چند ابزار خط فرمان در محیط توسعه نیاز دارد.
دانلود Flutter SDK
به وبسایت رسمی فلاتر به آدرس flutter.dev مراجعه کنید و نسخه مناسب سیستم عامل خود را انتخاب و دانلود نمایید. تمامی سیستم‌عامل‌ها از iOS و Android پشتیبانی می‌کنند اما، به یک ویرایشگر خاص پلتفرم نیاز دارید. برای توسعه وب، به مرورگر Chrome نیاز است. Dart به طور پیش‌فرض با فلاتر نصب می‌شود.
نصب ویرایشگر
می‌توانید از هر IDE که از دستورات فلاتر پشتیبانی می‌کند استفاده کنید، اما گوگل توصیه می‌کند از پلاگین‌های رسمی خود برای ویرایشگرهایی مانند Android Studio، IntelliJ و Visual Studio استفاده کنید. برای تست اپلیکیشن‌های فلاتر، یک شبیه‌ساز Android یا iOS راه‌اندازی کنید، یا یک دستگاه واقعی را به سیستم متصل کنید.
اجرای دستورات فلاتر
پس از نصب فلاتر، می‌توانید دستور flutter doctor را در خط فرمان وارد کنید تا مطمئن شوید که همه چیز به درستی تنظیم شده است. این دستور وضعیت نصب فلاتر و محیط توسعه را بررسی می‌کند و راهنمایی‌های لازم را ارائه می‌دهد.
ایجاد اولین پروژه فلاتر
با استفاده از دستور flutter create my_app یک پروژه جدید بسازید. سپس، به دایرکتوری پروژه بروید و با دستور flutter run اپلیکیشن خود را اجرا کنید.
با اجرای این مراحل، می‌توانید فلاتر را به راحتی نصب و راه‌اندازی کنید و شروع به توسعه اپلیکیشن‌های خود کنید.
جمع بندی
فلاتر به عنوان یک فریم ورک متن باز و چند سکویی به کاربران این امکان را می‌دهد که با یک کد پایه واحد، اپلیکشن‌هایی را برای پلتفرم‌های مختلف مانند iOS و Android ایجاد کنند و در عین حال به ویژگی‌های بومی دسترسی داشته باشند. استفاده از Flutter نه تنها به صرفه‌جویی در زمان و منابع کمک می‌کند، بلکه این امکان را نیز فراهم می‌آورد که برنامه‌های متنوع و جذابی را در بازار رقابتی امروز ارائه دهید.
سوالات متداول
1- چه زبان برنامه‌نویسی در فلاتر استفاده می‌شود؟
فلاتر از زبان Dart برای نوشتن کد استفاده می‌کند.
2- آیا فلاتر رایگان است؟
بله، فلاتر یک فریم‌ورک متن‌باز است و به صورت رایگان در دسترس است.
3- آیا می‌توان اپلیکیشن‌های پیچیده با فلاتر توسعه داد؟
بله، فلاتر امکان ایجاد اپلیکیشن‌های پیچیده با انیمیشن‌ها و UIهای جذاب را فراهم می‌کند.
4- آیا فلاتر برای بازی‌سازی مناسب است؟
بله، فلاتر می‌تواند برای توسعه بازی‌های دو بعدی مناسب باشد.
5- آیا فلاتر به صورت پشتیبانی چند پلتفرم عمل می‌کند؟
بله، فلاتر امکان توسعه اپلیکیشن‌ها برای iOS، Android، وب و دسکتاپ را با یک کد پایه واحد فراهم می‌کند.
