دیتاسنتر چیست و چه کاربردهایی دارد | بررسی انواع، کاربرد و مزایای دیتاسنتر

با پیشرفت بشر در حوزه‌ی آی‌تی و بهره‌مندی از پردازش رایانه‌ای و همچنین گسترش شبکه‌ی جهانی اینترنت، دیتاسنترها به یکی از مهره‌های کلیدی این صنعت تبدیل شد تا به ارائه خدمات رایانشی همچون سرور ابری و سرور مجازی بپردازند. در این نوشته قصد داریم ابتدا به پرسش دیتاسنتر چیست پاسخ داده سپس انواع ، کاربردها و مزایای دیتاسنتر را مورد بررسی دقیق قرار دهیم.

دیتاسنتر چیست

در جواب سوال دیتاسنتر چیست باید بگوییم که Data Center که در زبان فارسی مرکز داده نامیده می‌شود، به مجموعه‌ی عظیمی از رایانه‌های شبکه‌ای و یا به عبارتی سرور، سیستم‌های ذخیره‌سازی و زیرساخت‌های محاسباتی است که سازمان‌ها از امکانات آن برای جمع‌آوری، ذخیره، پردازش و انتشار داده‌های موردنیاز خود و یا کاربرانشان استفاده می‌کنند.

در حال حاضر بیشتر کسب‌وکارهای خصوصی و دولتی که به نحوی با داده‌ها سروکار دارند، برای صرفه‌جویی در هزینه‌های نگهداری سرور و شبکه و افزایش کیفیت کار به‌جای راه‌اندازی شبکه‌ی رایانه‌ها در دفتر کاری خود، از خدمات دیتاسنترها در سراسر جهان استفاده می‌کنند.

در دیتاسنترها امکانات متعددی برای ایمن‌سازی و حفاظت از منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری فراهم می‌شود تا ریسک تخریب و ازدست‌رفتن داده‌های سازمان‌ها به حداقل برسد. به‌کارگیری نیروی انسانی برای پشتیبانی سرویس نرم‌افزاری و حفاظت فیزیکی امکانات، استقرار تجهیزات در ساختمان‌های ایمن و مجهز و اتصال به شبکه‌های پایدار و متعدد از مهم‌ترین مزایای دیتاسنترها به شمار می‌رود.

سازمان‌ها، شرکت‌ها و حتی افراد می‌توانند بدون نیاز به درگیری مستقیم با تجهیزات، سخت‌افزار موردنیاز و تنظیمات شبکه‌ی اینترنت یا اینترانت پایدار، از امکانات دیتاسنتر با قیمتی بسیار مناسب بهره‌مند شده و داده‌های خود را از طریق وب‌سایت یا پلتفرم خود در اختیار کاربران قرار دهند.

علاوه بر مورد فوق، سازمان‌ها می‌توانند بدون داشتن دغدغه‌ی مکان فیزیکی در دفتر خود، تمامی داده‌ها و فایل‌های حساس خود را بر روی سرورهای مستقر در دیتاسنترها ذخیره کرده و از طریق ارتباط اینترنت یا اینترانت به طور شبانه‌روزی به آن‌ها دسترسی داشته باشند.

در حال حاضر هزاران دیتاسنتر کوچک و بزرگ در سرتاسر جهان در حال سرویس‌دهی به مشتریان خود بوده و خدمات متنوعی را ارائه می‌دهند.

هزینه‌ی استفاده از خدمات دیتاسنتر آن‌قدر پایین است که یک فرد به‌راحتی و با پرداخت تنها چند دلار در ماه می‌تواند یک سرور مجازی (VPS) را در یک دیتاسنتر اجاره کرده و وب‌سایت یا اپلیکیشن خود را روی آن میزبانی کرده و یا داده‌های حساس خود را روی آن نگهداری کند.

لازم به ذکر است که برخی سازمان‌های بزرگ دولتی یا خصوصی که به حجم بالایی از سرورها و تجهیزات شبکه نیاز دارند، برای کاهش هزینه‌ها و دسترسی ایمن‌تر به داده‌های خود، اقدام به راه‌اندازی دیتاسنترهای داخلی می‌کنند.

اپل، گوگل، آمازون، مایکروسافت و همچنین آسیاتک ده‌ها دیتاسنتر در سراسر جهان داشته و علاوه بر برآورده کردن نیازهای خود، به سازمان‌های دیگر نیز خدمات دیتاسنتر ارائه می‌دهند.

انواع دیتاسنتر چیست

همان‌طور که قبلاً اشاره شد، دیتاسنترها تقریباً در تمامی حوزه‌ها کاربرد داشته و محدود به یک صنعت یا خدمت خاص نیست. به همین دلیل نوع استفاده از دیتاسنتر نیز متفاوت بوده که هر سازمان یا کسب‌وکار نحوه‌ی استفاده از مرکز داده را بر اساس نیازها و محدودیت‌های خودش تعیین می‌کند.

در این قسمت قصد داریم مهم‌ترین انواع دیتاسنتر را مورد بررسی قرار دهیم.

دیتاسنتر سازمانی چیست

این دیتاسنترها توسط همان سازمانی ساخته شده که قصد استفاده از امکانات آن را دارد. به‌عبارت‌دیگر، مالکیت این مرکز داده کاملاً در اختیار سازمان بوده و دسترسی دائمی به سخت‌افزار و امکانات نرم‌افزاری به طور دائم وجود دارد.

این مراکز داده عموماً درون ساختمان اصلی سازمان ایجاد می‌شود تا امنیت آن تاحدامکان تضمین شود. هدف از راه‌اندازی این دیتاسنترها ارائه‌ی خدمات به کاربران نهایی خود سازمان بوده و امکانات آن در اختیار سازمان‌ها و شرکت‌های ثالث قرار داده نمی‌شود. مگر در موارد خاصی مانند دسترسی‌های API تا سازمان‌ها و کسب‌وکارهای دیگر بتوانند از خدمات این سازمان منتفع شوند.

در این نوع دیتاسنتر، مسائل فنی و پشتیبانی سرورها و شبکه تماماً برعهده‌ی نیروهای درون سازمان بوده و واسطه‌ای وجود ندارد.

دیتاسنترهای خدمات مدیریت شده چیست

برخلاف دیتاسنترهای سازمانی که به طور مستقیم توسط سازمان‌های مدیریت می‌شد، دیتاسنترهای مدیریت شده توسط شرکت‌های مستقل راه‌اندازی و مدیریت می‌شود. وظیفه‌ی این دیتاسنترها، ارائه‌ی خدمات شامل پردازش، ذخیره‌سازی و وب سرور به سازمان‌ها، شرکت‌ها و افرادی است که از دیتاسنتر خصوصی بهره‌مند نیستند.

شیوه‌ی کار این دیتاسنترها به‌صورت اجاره‌ی سرویس است و نه خرید سخت‌افزار. سازمان یا شرکت به ازاء خدماتی که از دیتاسنتر دریافت می‌کند در دوره‌های ماهیانه، سه‌ماهه یا سالانه هزینه‌ی اجاره‌ی آن را می‌پردازد که نسبت به خرید سخت‌افزار و تهیه‌ی محل نگهداری و پشتیبانی آن بسیار مقرون‌به‌صرفه است.

بیشتر بدانبد : نصب داکر در CentOS

در این شیوه سازمان‌ها تقریباً هیچ ارتباط فیزیکی با سرورها و تجهیزات شبکه نداشته و تمرکز تیم فناوری اطلاعات آن‌ها صرفاً بر روی استقرار سامانه‌های نرم‌افزاری و یا ذخیره‌ی داده‌های حساس معطوف می‌شود؛ بنابراین علاوه بر صرفه‌جویی در هزینه‌های سازمان، به دلیل تمرکز تیم فنی دیتاسنتر بر روی مسائل پایداری سرور و شبکه، اختلالات خدمات به حداقل می‌رسد.

این دیتاسنترها سرویس موردنظر سازمان یا کسب‌وکار را در اختیار تیم فناوری اطلاعات قرار داده تا مسائل نرم‌افزاری موردنیاز پیکربندی و مدیریت شود. به‌عبارت‌دیگر، انتخاب نوع سیستم‌عامل، نرم‌افزارهای موردنیاز سازمان و شیوه‌ی پیکربندی آن‌ها از اختیارات دیتاسنتر خارج بوده و به شخص حقیقی یا حقوقی اجاره‌کننده‌ی خدمات واگذار می‌شود.

دیتاسنترهای LeaseWeb، OVH و Hetzner از معتبرترین دیتاسنترهای خدمات مدیریت شده به شمار می‌روند.

دیتاسنترهای مبتنی بر ابر (Cloud Based) چیست

یکی دیگر از مهم‌ترین و جدیدترین خدمات که در مطلب دیتاسنتر چیست به آن می‌پردازیم دیتاسنتر ابری می‌باشد.

این دیتاسنترها در دهه‌ی اخیر طرف‌داران بسیار زیادی در سرتاسر جهان به خود جلب کرده و سهم قابل‌توجهی از شیوه‌ی سنتی خدمات دیتاسنتر یعنی دیتاسنتر خدمات مدیریت شده را به‌طرف خود جذب کرده است.

در این سرویس، مشتری نهایی هیچ احتیاجی به آشنایی با مسائل فنی مدیریت سرور و شبکه را نداشته و مستقیماً از خدمات پردازش، ذخیره‌سازی و وب‌سرویس دیتاسنتر استفاده می‌کند.

در این نوع دیتاسنتر برخلاف دیتاسنتر خدمات مدیریت شده، کاربر نهایی هیچ‌گونه دسترسی به تنظیمات اصلی سرویس نداشته و از نرم‌افزارهای مستقر بر روی سرویس دیتاسنتر استفاده می‌کند؛ بنابراین سازمان یا کسب‌وکار از استخدام نیروهای پشتیبان فنی سرور بی‌نیاز بوده و بودجه و زمان خود را صرفاً برای استقرار خدمات خود روی سرویس ابری هزینه می‌کند.

شرکت‌های Amazon، Google، Microsoft جزء معروف‌ترین ارائه‌دهندگان خدمات ابری در جهان به شمار می‌روند که به ترتیب سرویس‌های AWS، Google Cloud و Azure را در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند.

این سرویس با نام تجاری “زیرساخت به‌عنوان سرویس” شناخته شده که اختصاراً IaaS نامیده می‌شود.

خدمات کولوکیشین (Colocation) چیست

در ادامه مطلب دیتاسنتر چیست، به بررسی خدمات کولوکیشن در Data Center میپردازیم.

خدمات کولوکیشن را می‌توان ترکیبی از مزایای دیتاسنتر سازمانی و دیتاسنتر مدیریت شده دانست. در این سرویس، سازمان یا کسب‌وکار سرور و تجهیزات خود را در فضای دیتاسنتر قرار داده و از امکانات آن شامل محل نگهداری، سیستم‌های سرمایشی، پهنای باند و امنیت فیزیکی بهره‌مند می‌شود.

به‌عبارت‌دیگر، در این روش سازمان سرور دلخواه خود را در اختیار دارد اما نگه‌داری و تأمین پهنای باند موردنیاز آن را به یک شرکت ثالث می‌سپارد. این سرویس به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا بدون نیاز به‌صرف هزینه برای آماده‌سازی زیرساخت‌های نگهداری سرور بتوانند از سخت‌افزار اختصاصی خود استفاده کرده و تنها بابت نگهداری آن اجاره‌ی ناچیزی بپردازند.

تأمین زیرساخت نگهداری سرور هزینه‌های زیادی را شامل می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها پهنای باند اینترنت یا اینترانت، سیستم برق اضطراری، سیستم تهویه و سرمایش و حفاظت فیزیکی سخت‌افزار است.

دیتاسنتر لبه (EDGE) چیست

ساختار کلی دیتاسنترهای لبه مانند دیتاسنترهای سنتی است با این تفاوت که در مقیاس کوچک‌تر ایجاد شده و فاصله‌ی کمتری هم تا دستگاه کاربر دارد. اگر بخواهیم وظیفه‌ی این دیتاسنترها را به طور خلاصه بیان کنیم باید بگوییم انتقال محتوای کش شده از دیتاسنتر اصلی به کاربر نهایی بر عهده‌ی این دیتاسنترها است.

این دیتاسنترها در نقاط مختلف جهان پراکنده شده تا محتوای موردنیاز کاربران هر منطقه را با سرعت بالا و تأخیر کمتر نسبت به فاصله‌ی کاربر با دیتاسنتر اصلی تحویل دهند.

برای مثال کاربری که در ایران زندگی می‌کند، به‌جای دریافت داده‌ها از سرور مستقر در دیتاسنتر اصلی گوگل در امریکا، آن را از یک دیتاسنتر مستقر در غرب آسیا دریافت می‌کند که تأخیر دریافت داده‌های پردازش شده را به حداقل ممکن می‌رساند.

دیتاسنترهای فرا مقیاس (Hyperscale)

این دیتاسنترها، زیرساخت‌های محاسباتی فوق سنگین و متراکم را در اختیار سازمان‌های بزرگ قرار می‌دهند که باعث کاهش حداکثری هزینه‌های نگهداری تجهیزات سخت‌افزاری می‌شود.

اجزا و قطعات مورداستفاده در دیتاسنتر چیست

همان‌طور که در خلال مباحث قبل اشاره شد، ایجاد دیتاسنتر و زیرساخت نگهداری تجهیزات پردازش و ذخیره‌سازی داده بسیار پرهزینه بوده و اجزای مختلفی باید به‌صورت بهینه در کنار یکدیگر قرار بگیرد تا سرورها از پایداری قابل‌قبولی برخوردار باشند.

در این قسمت اجزای اصلی مورداستفاده در دیتاسنتر را بررسی می‌کنیم تا درک بهتری از فضای داخلی یک دیتاسنتر به دست بیاورید.

سرور

در ابتدا معرفی مهمترین اجزای دیتاسنتر چیست باید به مهمترین گزینه یعنی سرور بپردازیم.

اصلی‌ترین جزء هر دیتاسنتر، سرورهایی هستند که وظیفه‌ی پردازش محاسبات، ذخیره‌سازی داده و ارائه‌ی خدمات وب‌سرویس را برعهده دارند. سرورها چیزی شبیه به رایانه‌های خانگی هستند با این تفاوت که سخت‌افزارهای قوی‌تر و با ظرفیت بالاتری اسمبل می‌شود تا بتواند هم‌زمان به کاربران زیادی سرویس‌دهی کند.

سرورها شامل مادربورد، تجهیزات ذخیره‌سازی (HDD یا SSD)، منبع تغذیه و کارت شبکه هستند که از طریق یک کابل شبکه به شبکه‌ی اصلی دیتاسنتر متصل می‌شود.

رک (Rack)

اتاقک‌های فلزی هستند که برای نگهداری تعدادی سرور و تجهیزات جانبی بکار می‌رود. استفاده از رک باعث چینش منظم سرورها شده و استفاده از فضای دیتاسنتر را به حداکثر می‌رساند. درون فضای رک چندین سرور به‌صورت طبقه‌ای و با فاصله‌ی استاندارد روی‌هم قرار گرفته که دسترسی به آنها را آسان می‌کند.

سوئیچ و شبکه

اتصال سرورها به شبکه‌ی اینترنت یا اینترانت از طریق شبکه‌ی دیتاسنتر و سوئیچ‌ها امکان‌پذیر می‌شود. هر سرور توسط یک کابل شبکه به یک سوئیچ متصل شده تا مسیریابی از طریق IP اختصاص‌داده‌شده به سرور امکان‌پذیر شود.

هر سرور یک IP نسخه 4 یا 6 یکتا دارد تا درون شبکه قابل‌شناسایی و دسترسی‌پذیری باشد.

تهویه و سرمایش

تجهیزات الکترونیکی همگی تولیدکننده‌ی حرارت هستند که سرور و تجهیزات شبکه هم از این قاعده مستثنی نیست. عدم تهویه و سرمایش استاندارد دیتاسنتر علاوه بر کاهش بازدهی و پایداری سرویس، موجب افزایش خسارات واردآمده به سخت‌افزار شده که باعث افزایش هزینه‌های دیتاسنتر و کاهش کیفیت سرویس‌دهی می‌شود.

هرچه دمای داخل دیتاسنتر خنک‌تر باشد، تجهیزات مستقر در اتاقک‌ها فشار کمتری را تحمل کرده و ریسک خرابی قطعات و ازدست‌رفتن داده‌های حساس مشتریان کاهش می‌یابد.

تجهیزات ذخیره‌سازی داده جزء حساس‌ترین قطعات دیتاسنتر محسوب می‌شود که در صورت افزایش دمای محیط، احتمال خرابی و ازدست‌رفتن داده‌های موجود در آن به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.

برق اضطراری

یکی دیگر از مهم‌ترین اجزای دیتاسنتر که در صورت وقوع قطعی برق بسیار ضروری می‌باشد، UPS است که در ادامه مطلب دیتاسنتر چیست به آن می‌پردازیم.

سرورهای مستقر در دیتاسنتر به‌صورت شبانه‌روزی در حال خدمات‌رسانی به کاربران سازمان‌ها بوده و کوچک‌ترین وقفه در این امر موجب واردآمدن خسارت‌های مادی و معنوی برای کسب‌وکارها می‌شود.

باتوجه‌به احتمال قطعی برق شبکه‌ی اصلی شهری، دیتاسنترها باید به تجهیزات برق اضطراری دسترسی داشته باشند تا در مواقع قطعی برق بتوانند بدون وقفه برق سرورها و شبکه را تأمین کنند. باتری‌های اضطراری (UPS) و ژنراتورهای دیزلی جزء کلیدی‌ترین تجهیزات تأمین برق اضطراری دیتاسنترها به شمار می‌روند.

اطفای حریق

دیتاسنترها موظف به تهیه‌ی تجهیزات اطفای حریق هستند تا در مواقع بحران و وقوع آتش‌سوزی در هریک از اتاقک‌ها بتوانند در کمترین زمان ممکن نسبت به دفع آتش اقدام کرده تا از گسترش حریق به قسمت‌های دیگر جلوگیری شود.

حریق گسترده در یک دیتاسنتر می‌تواند خدمات صدها و هزاران کسب‌وکار و سازمان را با اختلال روبرو کند.

پرسنل پشتیبانی

این پرسنل علاوه بر آماده‌سازی سرورهای جدید، دائماً در حال بررسی پایداری سرورهای موجود و رفع مشکلات احتمالی هستند. تجهیزات مانیتورینگ شبکه به کمک این پرسنل می‌آید تا اختلالات در کمترین زمان ممکن شناسایی و رفع شود.

کاربرد دیتاسنتر چیست

دیتاسنترها یا مراکز داده خدمات متنوعی را در اختیار کسب‌وکارها و کاربران نهایی آن‌ها قرار می‌دهند.

به‌جرئت می‌توان گفت زندگی امروزی بشر تا حدود زیادی وابسته به دیتاسنترهای پراکنده شده در سطح جهان است.

کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که در یکی از شبکه‌های اجتماعی یا سوشال‌مدیا مانند Instagram، Twitter یا Telegram فعال نباشد. همه‌ی این اپلیکیشن‌ها برای ذخیره‌سازی داده‌های کاربران و ارسال داده به آن‌ها نیازمند خدمات دیتاسنتر هستند.

خدمات دولتی که این روزها عمدتاً از طریق درگاه‌های الکترونیکی و برخط به مردم ارائه می‌شود نیاز به دیتاسنترهای قدرتمند و پایدار دارد تا بتواند بدون کمترین اختلال، سرویس‌های لازم را در اختیار شهروندان قرار دهد.

اینترنت اشیا (IoT)، تماس‌های صوتی و تصویری آنلاین، بازاریابی و فروش از دیگر کاربردهای دیتاسنتر به شمار می‌رود که تصور دنیای امروزی بدون این خدمات غیرممکن است.

به‌طورکلی دیتاسنترها خدمات زیر را در اختیار سازمان‌ها، کسب‌وکارها و جوامع قرار می‌دهند که در جواب کاربرد دیتاسنتر چیست به آنها می‌پردازیم:

• ذخیره‌ی داده، مدیریت، پشتیبان‌گیری و بازیابی

• ارائه‌ی برنامه‌های کاربردی مانند ایمیل، شبکه‌های اجتماعی و برنامه‌های مسیریاب هوشمند

• پذیرش تراکنش‌های مالی کسب‌وکارهای بزرگ

• میزبانی از بازی‌های آنلاین

• کلان‌داده، یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی

مزایای دیتاسنتر چیست

تقریباً به هر جنبه‌ی دیتاسنترها که بنگریم یک مزیت محسوب می‌شود که باعث شده خدمات موردنیاز جوامع به ساده‌ترین شکل ممکن در دسترس آن‌ها قرار گیرد. مهم‌ترین مزایای دیتاسنتر شامل موارد زیر است:

• کاهش هزینه

بزرگ‌ترین مزیت دیتاسنترها را می‌توان کاهش هزینه‌های سازمان‌ها و کسب‌وکارها نامید. با وجود دیتاسنترها، سازمان‌ها نیازی به راه‌اندازی شبکه و سخت‌افزار لازم برای خدمات خود نداشته و صرفاً بابت اجاره‌ی آن مبلغی را به‌صورت ماهیانه به دیتاسنتر می‌پردازند. این مزیت سازمان‌ها را از پرداخت هزینه‌ی اولیه‌ی سخت‌افزار بی‌نیاز کرده است.

• ارتقای کیفیت

یکی دیگر از مهم‌ترین مزایای Data Center در جهت بهبود و ارتقای کیفیت خدمات می‌باشد که در ادامه مطلب دیتاسنتر چیست به آن می‌پردازیم.

دیتاسنترها به طور تخصصی در زمینه‌ی ارائه‌ی سرویس‌های میزبانی داده فعالیت می‌کنند؛ بنابراین طبیعی است که تجربه و مهارت بیشتری نسبت به تیم IT یک سازمان در این زمینه داشته باشند. این تفاوت باعث شده تا ارائه‌ی خدمات سازمان با سخت‌افزار کمتر ولی بازدهی بالاتر انجام شود.

بیشتر بدانید : ابر ترکیبی چیست ؟

• امنیت محیطی

امنیت فیزیکی و نرم‌افزاری دو بال اصلی خدمات آنلاین به شمار می‌رود که فقدان هرکدام باعث بروز خسارت‌های سنگین خواهد شد. دیتاسنترها از ساختمان‌های ایمنی برخوردار هستند که علاوه بر حفاظت در برابر صدمات فیزیکی، نسبت به حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله نیز دارای مقاومت کافی هستند.

• امنیت نرم‌افزاری

سرورهای میزبانی شده در دیتاسنترها از قدرتمندترین فایروال‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بهره‌مند هستند تا حملات مخرب به کمترین میزان ممکن رسیده و پایداری سرویس در حد استاندارد حفظ شود.

• قابلیت گسترش و ارتقا

به دلیل فراهم بودن زیرساخت دیتاسنتر، سازمان یا کسب‌وکار هر زمان که مایل باشد می‌تواند تجهیزات بیشتری را اجاره کرده و به ظرفیت فعلی سرویس خود اضافه کند بدون آنکه نیازمند وقفه در سرویس به‌منظور خرید تجهیزات جدید و راه‌اندازی آن‌ها باشد.

دیتاسنترها همیشه بیش از نیاز فعلی مشتریان خود تجهیزات سرور و شبکه را آماده می‌کنند تا به‌محض درخواست مشتری بتوانند به نیاز او پاسخ دهند.

جمع بندی

در این مقاله به بررسی مفهوم دیتاسنتر پرداختیم و دانستیم چه نقشی را در ارائه‌ی خدمات سازمان‌ها و کسب‌وکارها به جوامع ایفا می‌کند. در ادامه به انواع دیتاسنتر چیست اشاره کرده و کاربردها و مزایای آن را مورد بررسی قرار دادیم.

[yasr_overall_rating]